انواع جراحی گوش یکی از مهم‌ترین مباحث در حوزه درمان مشکلات شنوایی است که متأسفانه اطلاعات کافی درباره آن در دسترس عموم قرار ندارد. طی ۱۵ سال فعالیتم در کلینیک باران، بارها دیده‌ام که بیماران با ترس و نگرانی درباره جراحی گوش مراجعه می‌کنند، در حالی که با آگاهی درست، این روش‌های درمانی می‌توانند زندگی را متحول کنند.
در ادامه انواع جراحی‌های گوش را به زبان ساده و فهرست‌وار برایتان آورده‌ام:
- جراحی گوش میانی (تمپانوپلاستی): برای ترمیم پرده گوش پاره شده یا آسیب‌دیده و بهبود شنوایی انجام می‌شود.
- جراحی استخوانچه‌های گوش (اوسی کولوپلاستی): برای اصلاح یا جایگزین کردن استخوانچه‌های آسیب‌دیده داخل گوش میانی اجرا می‌شود تا شنوایی بهتر شود.
- عمل لوله تهویه گوش (گذاشتن لوله در گوش): برای خروج مایع و تهویه گوش میانی در کودکانی که عفونت یا ترشح مکرر دارند انجام می‌شود.
- جراحی گوش بیرونی (اتوپلاستی): برای تغییر شکل، اصلاح یا جمع کردن گوش‌های برجسته یا بزرگ.
- عمل کاشت حلزون: وسیله‌ای الکترونیکی است که برای افراد ناشنوا یا کم‌شنوا به داخل گوش می‌گذارند تا به شنوایی کمک کند.
- جراحی لابیرنتکتومی: برای درمان سرگیجه‌های شدید و بیماری منیر که به درمان‌های دیگر جواب نداده‌اند، انجام می‌شود.
- ماستوئیدکتومی: برای برداشتن عفونت یا تومور از ناحیه ماستوئید (پشت گوش) به کار می‌رود.
- استاپدکتومی: برای درمان مشکلات استخوان رکابی گوش (استاپس) که باعث کاهش شنوایی می‌شود.
در این مقاله، قصد دارم تجربیاتم را با شما به اشتراک بگذارم و انواع جراحی گوش را به زبانی ساده توضیح دهم تا بدانید هر کدام برای چه مشکلاتی کاربرد دارند و چه انتظاراتی باید داشته باشید.
انواع جراحی گوش: آشنایی با روش‌های درمانی مختلف
فهرست عناوین این نوشته
1. جراحی لوله گذاری گوش (میرنگوتومی): راه حلی برای عفونت‌های مکرر و تجمع مایع
انواع جراحی گوش در کودکان اغلب با لوله‌گذاری شروع می‌شود. یادم نمیره پسر ۴ ساله‌ای که مادرش با گریه به کلینیک آورده بود. “دکتر، پسرم هر ماه عفونت گوش میگیره، شب‌ها از درد گریه می‌کنه و انگار صدامو درست نمی‌شنوه.”
در این جراحی، پزشک یک برش کوچک روی پرده گوش ایجاد می‌کند و یک لوله ونتیلاسیون (VT) در آن قرار می‌دهد. این لوله مثل یک پل عمل می‌کند و اجازه می‌دهد مایع اضافی از گوش میانی تخلیه شود و هوا به راحتی جریان پیدا کند.
علائمی که نشان می‌دهد کودک شما به این جراحی نیاز دارد:
- عفونت‌های مکرر گوش (بیش از ۳ بار در ۶ ماه)
- تجمع مایع در گوش میانی به مدت بیش از ۳ ماه
- کاهش شنوایی ناشی از تجمع مایع
- تأخیر در گفتار و زبان به دلیل مشکلات شنوایی
2. ترمیم پرده گوش (تمپانوپلاستی): بستن سوراخ پرده برای بهبود شنوایی و پیشگیری از عفونت
انواع جراحی گوش شامل روش‌های ترمیمی هم می‌شود. خانم جوانی را به یاد می‌آورم که با سوراخ پرده گوش به کلینیک باران مراجعه کرد. “دکتر، از وقتی بچه بودم با گوش‌پاک‌کن آسیب دیدم و الان نمی‌تونم شنا کنم چون هر بار آب میره تو گوشم و عفونت می‌کنم.”
در تمپانوپلاستی، جراح از بافت خود بیمار (معمولاً فاشیا یا غضروف) برای ترمیم سوراخ یا پارگی پرده گوش استفاده می‌کند. این عمل معمولاً تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود و حدود ۱-۲ ساعت طول می‌کشد.
نشانه‌های نیاز به این جراحی:
- کاهش شنوایی انتقالی
- سوراخ یا پارگی قابل مشاهده در پرده گوش
- عفونت‌های مکرر به دلیل ورود آب یا باکتری از طریق سوراخ
- وزوز گوش یا احساس پری در گوش
نوشته پیشنهادی : علائم پاره شدن پرده گوش چه هستند؟
3. جراحی استاپدکتومی/استاپدوتومی: درمان اتواسکلروز و بازگرداندن شنوایی
یکی از پیچیده‌ترین انواع جراحی گوش، استاپدکتومی است. آقای میانسالی را به یاد می‌آورم که با کاهش تدریجی شنوایی به کلینیک آمد. “دکتر، صداها هر سال کمتر می‌شن. مادرم هم همین مشکل رو داشت.”
اتواسکلروز یک بیماری ارثی است که در آن استخوانچه رکابی (استاپس) در گوش میانی سفت و بی‌حرکت می‌شود. در این جراحی، جراح بخشی یا تمام استخوانچه رکابی را برداشته و یک پروتز مصنوعی جایگزین می‌کند تا ارتعاشات صوتی دوباره به گوش داخلی منتقل شوند.
علائم اصلی اتواسکلروز:
- کاهش شنوایی تدریجی و پیشرونده (معمولاً از دهه ۲۰ یا ۳۰ زندگی)
- شنوایی بهتر در محیط‌های پر سر و صدا (پدیده پاراکوزیس)
- سابقه خانوادگی کاهش شنوایی
- وزوز گوش (تینیتوس)
اگر پس از آشنایی با انواع جراحی گوش به فکر بررسی وضعیت شنوایی خود یا دریافت مشاوره تخصصی افتاده‌اید، توصیه می‌کنیم حتماً به برگه مراکز شنوایی سنجی کشور و مراکز شنوایی سنجی تهران سر بزنید. این صفحات می‌توانند شما را در انتخاب بهترین مرکز شنوایی سنجی و دریافت راهنمایی لازم برای درمان یا جراحی مناسب یاری کنند.
مراکز شنوایی سنجی کشور | مراکز شنوایی سنجی تهران
4. جراحی ماستوئیدکتومی: رفع عفونت مزمن و کلستئاتوم از استخوان پشت گوش
انواع جراحی گوش گاهی برای نجات جان بیمار ضروری می‌شوند. در کلینیک باران، بیماری داشتم که سال‌ها از ترشح چرکی و بدبو از گوشش رنج می‌برد. “دکتر، همه از بوی گوشم فراری هستند. دیگه خسته شدم.”
علائم هشداردهنده که نیاز به این جراحی را نشان می‌دهند:
- ترشح چرکی مزمن و بدبو از گوش
- کاهش شنوایی پیشرونده
- سرگیجه یا مشکلات تعادلی
- درد مداوم یا احساس فشار در گوش
- ضعف عضلات صورت (در موارد پیشرفته)
5. کاشت حلزون شنوایی: راهکاری برای بازیابی شنوایی در ناشنوایی شدید تا عمیق
در میان انواع جراحی گوش، کاشت حلزون یکی از معجزه‌آمیزترین‌هاست. دختر ۳ ساله‌ای را به یاد می‌آورم که با ناشنوایی مادرزادی به کلینیک باران آمد. شش ماه بعد از کاشت حلزون، وقتی برای اولین بار به اسمش واکنش نشان داد، والدینش از شادی اشک می‌ریختند.
کاشت حلزون شامل قرار دادن یک دستگاه الکترونیکی است که وظیفه سلول‌های مویی آسیب‌دیده در حلزون گوش را بر عهده می‌گیرد. این دستگاه شامل دو بخش است: بخش داخلی که جراحی می‌شود و بخش خارجی که روی پوست سر قرار می‌گیرد.
افرادی که کاندیدای این جراحی هستند:
- افراد با کم‌شنوایی حسی-عصبی شدید تا عمیق
- کسانی که از سمعک بهره کافی نمی‌برند
- کودکان زیر ۳ سال با ناشنوایی مادرزادی (نتایج بهتر)
- بزرگسالانی که بعد از تکامل زبان دچار کاهش شنوایی شده‌اند
6. جراحی اتوپلاستی: اصلاح شکل و ظاهر گوش خارجی
انواع جراحی گوش تنها محدود به بهبود شنوایی نیست. نوجوان ۱۵ ساله‌ای را به یاد می‌آورم که به دلیل گوش‌های برجسته در مدرسه مورد تمسخر قرار می‌گرفت. “دکتر، من حتی موهامو کوتاه نمی‌کنم چون همه به گوش‌هام می‌خندن.”
اتوپلاستی یک جراحی زیبایی است که شکل، اندازه یا موقعیت گوش خارجی را اصلاح می‌کند. این جراحی معمولاً برای گوش‌های برجسته (بلبلی) انجام می‌شود و اگرچه مستقیماً بر شنوایی تأثیر نمی‌گذارد، اما می‌تواند تأثیر قابل توجهی بر اعتماد به نفس و کیفیت زندگی فرد داشته باشد.
دلایل انجام اتوپلاستی:
- گوش‌های برجسته یا بزرگ
- ناهنجاری‌های مادرزادی گوش خارجی
- آسیب‌های ناشی از تروما یا سوختگی
- نارضایتی از ظاهر گوش و مشکلات روانی ناشی از آن
چطور بفهمیم که نیاز به جراحی گوش داریم ؟
1. معاینه بالینی و اتوسکوپی دقیق گوش
اولین قدم در تشخیص مشکلات گوش، معاینه دقیق با اتوسکوپ است. در کلینیک باران، ما از اتوسکوپ‌های دیجیتال پیشرفته استفاده می‌کنیم که تصویر داخل گوش را روی مانیتور نشان می‌دهد و می‌توانیم به بیمار نشان دهیم دقیقاً چه مشکلی وجود دارد.
با اتوسکوپی می‌توان موارد زیر را بررسی کرد:
- وضعیت مجرای گوش (وجود جرم، التهاب یا تنگی)
- ظاهر پرده گوش (سالم، پاره، ملتهب یا فرورفته)
- وجود ترشحات یا خونریزی
- علائم عفونت یا توده‌های غیرطبیعی
2. ارزیابی‌های کامل شنوایی (ادیومتری)
ارزیابی دقیق شنوایی یکی از مهم‌ترین ابزارهای تشخیصی برای تعیین نیاز به انواع جراحی گوش است. در کلینیک باران، ما از جدیدترین دستگاه‌های ادیومتری استفاده می‌کنیم که نتایج بسیار دقیقی ارائه می‌دهند.
تست‌های شنوایی‌سنجی شامل ادیومتری تون خالص، ادیومتری گفتاری، و تست‌های تکمیلی مانند رفلکس آکوستیک و ABLB هستند. این تست‌ها به ما کمک می‌کنند تا نوع کم‌شنوایی (انتقالی، حسی-عصبی یا آمیخته) و میزان آن را تعیین کنیم.
اینجاست که نقش شنوایی‌شناس بسیار برجسته می‌شود. یک شنوایی‌شناس ماهر نه تنها تست‌ها را انجام می‌دهد، بلکه با تفسیر دقیق نتایج، به پزشک متخصص ENT کمک می‌کند تا بهترین تصمیم درمانی را بگیرد. در واقع، شنوایی‌شناس پل ارتباطی بین بیمار و جراح است و می‌تواند انتظارات واقع‌بینانه‌ای از نتایج جراحی به بیمار ارائه دهد.
نوشته پیشنهادی : همه چیز درباره خبر جدید سلول های بنیادی گوش
3. تمپانومتری و بررسی عملکرد گوش میانی
تمپانومتری یکی از ابزارهای ارزشمند برای بررسی وضعیت گوش میانی است که در تشخیص نیاز به انواع جراحی گوش کمک می‌کند. این تست غیرتهاجمی، انعطاف‌پذیری پرده گوش و فشار هوا در گوش میانی را اندازه‌گیری می‌کند.
در کلینیک باران، ما از تمپانومتری برای تشخیص موارد زیر استفاده می‌کنیم:
- تجمع مایع در گوش میانی
- اختلال عملکرد شیپور استاش
- انقطاع زنجیره استخوانچه‌ای
- سفتی یا شلی غیرطبیعی پرده گوش
یادم می‌آید کودکی که والدینش اصرار داشتند مشکل رفتاری دارد، اما تمپانومتری نشان داد گوش میانی او پر از مایع است و او در واقع نمی‌شنید، نه اینکه توجه نمی‌کرد!
4. تصویربرداری تخصصی (CT اسکن و MRI)
در موارد پیچیده‌تر، تصویربرداری پیشرفته برای تشخیص دقیق و برنامه‌ریزی انواع جراحی گوش ضروری است. سی‌تی اسکن تصاویر دقیقی از ساختارهای استخوانی گوش ارائه می‌دهد، در حالی که MRI برای بررسی بافت‌های نرم و اعصاب مفید است.
موارد نیاز به تصویربرداری پیشرفته:
- شک به کلستئاتوم یا تومورهای گوش
- برنامه‌ریزی برای کاشت حلزون شنوایی
- بررسی آناتومی دقیق قبل از جراحی‌های پیچیده
- تشخیص علت سرگیجه‌های مزمن یا ناشناخته
سوالات متداول (FAQ)
آیا جراحی گوش دردناک است و دوره نقاهت آن چقدر طول می‌کشد؟
انواع جراحی گوش معمولاً تحت بیهوشی عمومی یا موضعی انجام می‌شوند، بنابراین درد حین عمل وجود ندارد. پس از جراحی، درد معمولاً خفیف تا متوسط است و با مسکن‌های معمولی کنترل می‌شود. دوره نقاهت بسته به نوع جراحی متفاوت است: از چند روز برای لوله‌گذاری گوش تا ۴-۶ هفته برای جراحی‌های پیچیده‌تر مانند ماستوئیدکتومی یا کاشت حلزون.
آیا بیمه‌های درمانی هزینه‌های جراحی گوش را پوشش می‌دهند؟
بله، اکثر بیمه‌های پایه و تکمیلی هزینه‌های انواع جراحی گوش را در صورت ضرورت پزشکی پوشش می‌دهند. جراحی‌های درمانی مانند میرنگوتومی، تمپانوپلاستی و ماستوئیدکتومی معمولاً تحت پوشش بیمه قرار می‌گیرند، اما برای جراحی‌های زیبایی مانند اتوپلاستی ممکن است محدودیت‌هایی وجود داشته باشد. توصیه می‌کنم قبل از اقدام به جراحی، با شرکت بیمه خود تماس بگیرید و از میزان پوشش آگاه شوید.
آیا کودکان می‌توانند بلافاصله پس از جراحی گوش به مدرسه بازگردند؟
خیر، زمان بازگشت به مدرسه بستگی به نوع جراحی دارد. برای جراحی‌های ساده مانند لوله‌گذاری، کودک معمولاً می‌تواند پس از 1-2 روز به مدرسه بازگردد. اما برای جراحی‌های پیچیده‌تر مانند تمپانوپلاستی یا ماستوئیدکتومی، استراحت 7-10 روزه توصیه می‌شود. همچنین باید محدودیت‌هایی مانند عدم شرکت در کلاس ورزش تا زمان اجازه پزشک (معمولاً 3-4 هفته) رعایت شود.
آیا پس از جراحی گوش می‌توان با هواپیما سفر کرد؟
سفر هوایی پس از جراحی گوش باید با احتیاط انجام شود. برای اکثر جراحی‌های گوش، توصیه می‌شود حداقل 2 هفته از سفر هوایی خودداری کنید. تغییرات فشار هوا در پرواز می‌تواند باعث درد، خونریزی یا آسیب به نتایج جراحی شود. در موارد خاص مانند کاشت حلزون یا جراحی‌های پیچیده‌تر، این زمان ممکن است تا 4-6 هفته افزایش یابد. همیشه قبل از برنامه‌ریزی سفر هوایی با جراح خود مشورت کنید.
نوشته پیشنهادی : جراحی پرده گوش
منابع :
- UT Southwestern : این مقاله انواع جراحی‌های مرتبط با گوش را توضیح می‌دهد.
- Texas ENT – Surgical Procedures