یک بازی ساده برای تشخیص اوتیسم می‌تواند بسیار کمک‌کننده باشد. سال گذشته امیرمحمد کوچولو را به کلینیک ما آوردند؛ پسری چهار ساله که تماس چشمی برقرار نمی‌کرد و به صدا زدن اسمش پاسخ نمی‌داد. ابتدا از یک بازی ساده استفاده کردیم: توپی را به سمتش غلتاندیم. امیرمحمد به جای پاسخ به این حرکت (که یک تعامل اجتماعی محسوب می شود)، فقط به توپ خیره شد و هیچ تلاشی برای غلتاندن آن به سمت ما نکرد. همین بازی ساده، نشانه‌های اولیه ضعف در تعاملات اجتماعی را نمایان کرد.
تشخیص زودهنگام اختلال طیف اوتیسم نقش حیاتی در مداخلات به‌موقع و مؤثر دارد. بازی‌ها ابزاری ارزشمند برای مشاهده رفتارهای طبیعی کودک هستند، اما باید تأکید کنم که این بازی‌ها هرگز جایگزین تشخیص تخصصی و ارزیابی‌های استاندارد نیستند. آنها صرفاً می‌توانند نشانه‌های اولیه را شناسایی کنند و والدین را به سمت مراجعه به متخصصان هدایت کنند.
از آنجا که کودکان مبتلا به اوتیسم در برقراری ارتباط و تعاملات اجتماعی چالش‌هایی دارند، مؤثرترین بازی‌ها برای کمک به تشخیص، آنهایی هستند که ماهیت اجتماعی دارند. بازی‌هایی مانند پرتاب توپ، بازی پنهان‌شدن و پیداکردن، یا اشاره کردن به تصاویر در کتاب، می‌توانند واکنش‌های اجتماعی کودک را آشکار سازند. توصیه میکنم تا انتهای این مقاله همراه ما باشید تا با روش‌های ساده اما کاربردی برای مشاهده نشانه‌های احتمالی اوتیسم آشنا شوید.
مطلب مفید: اوتیسم کودکان چیست ؟
یک بازی ساده برای تشخیص اوتیسم به همراه راهنمای گام به گام اجرا برای والدین
فهرست عناوین این نوشته
در اینجا یک بازی ساده برای تشخیص اوتیسم را به صورت گام به گام توضیح می‌دهم که می‌تواند به والدین کمک کند تا نشانه‌های اولیه را در خانه مشاهده کنند. این بازی تشخیصی طیف اوتیسم به شکلی طراحی شده که تعاملات اجتماعی، توجه مشترک و پاسخ‌دهی کودک را به روشی غیرمستقیم و طبیعی ارزیابی می‌کند. با دنبال کردن این راهنما، می‌توانید مشاهدات ارزشمندی انجام دهید که در صورت نیاز به متخصصان ارائه کنید.
مطلب پیشنهادی: علائم واضح اوتیسم از کودکی تا بزرگسالی
۱. نحوه اجرای بازی توپ غلتان برای تشخیص اوتیسم
برای اجرای بازی ساده تشخیص اوتیسم، به یک توپ رنگی با اندازه متوسط، یک فضای آرام و بدون حواس‌پرتی، و زمانی که کودک سرحال و آرام است (ترجیحاً بین ۱۵ تا ۲۰ دقیقه) نیاز دارید. روبروی کودک در فاصله حدود یک متر بنشینید. توپ را با هیجان نشان دهید و سپس آن را آرام به سمت کودک بغلتانید. این کار را ۵-۷ بار تکرار کنید و هر بار واکنش کودک را مشاهده نمایید. زمان مناسب برای این آزمون غربالگری اوتیسم صبح‌ها یا بعد از خواب عصرگاهی است که کودک هوشیاری کامل دارد.
۲. تفسیر واکنش‌های کودک در حین بازی برای تشخیص اوتیسم
در طول بازی، به واکنش‌های کودک دقت کنید. نشانه‌های هشداردهنده اوتیسم ممکن است شامل:
عدم تماس چشمی هنگام دریافت توپ
بی‌توجهی به توپ یا شما
عدم تلاش برای بازگرداندن توپ پس از چندین بار تکرار
و توجه بیش از حد به چرخش یا الگوهای رنگی توپ باشد.
کودکانی با اختلال طیف اوتیسم اغلب بازی‌های نوبتی را درک نمی‌کنند و ممکن است به جای تعامل با شما، بازی موازی انجام دهند. همچنین به صداها و حالات چهره کودک توجه کنید – آیا از بازی لذت می‌برد؟ آیا صداهایی برای جلب توجه شما تولید می‌کند؟ مریم، مادر یکی از مراجعین ما، متوجه شد پسر ۲ ساله‌اش در ۱۰ بار تکرار بازی، حتی یک بار هم به صورت او نگاه نکرد و این نشانه مهمی برای پیگیری‌های بعدی بود.
برای مطالعه بیشتر: علائم هشدار دهنده اوتیسم
۴ بازی مشابه دیگر برای تشخیص اوتیسم در کودکان معرفی میکنم:
علاوه بر بازی توپ غلتان، چندین بازی ساده برای تشخیص اوتیسم دیگر نیز وجود دارند که والدین می‌توانند در خانه انجام دهند. بازی پیکابو (قایم‌باشک صورت که به دالی موشه هم معروف است) که در آن صورت خود را با دست می‌پوشانید و سپس آشکار می‌کنید، می‌تواند واکنش‌های اجتماعی و لذت از تعامل را ارزیابی کند؛ کودکان با رشد طبیعی معمولاً با خنده و اشتیاق پاسخ می‌دهند. بازی اشاره‌کردن به تصاویر در کتاب و پرسیدن “این چیه؟” می‌تواند توجه مشترک و پیروی از اشاره را بررسی کند. بازی تقلید حرکات مانند دست تکان دادن یا بوسه فرستادن، توانایی تقلید اجتماعی را نشان می‌دهد. بازی دنبال‌کردن نگاه که در آن به سمت شیئی در اتاق نگاه می‌کنید تا ببینید آیا کودک مسیر نگاه شما را دنبال می‌کند، می‌تواند درک اشارات اجتماعی را ارزیابی نماید.
۳. رفتارهای طبیعی در مقابل رفتارهای نیازمند بررسی بیشتر در تشخیص اوتیسم کدامند؟
کودکان با رشد طبیعی معمولاً از بازی‌های تعاملی لذت می‌برند و رفتارهایی مانند لبخند زدن، تماس چشمی برقرار کردن، غلتاندن توپ به سمت شما، نشان دادن هیجان با صداها یا حرکات، و حتی اشاره کردن به توپ را نشان می‌دهند. در مقابل، رفتارهایی که نیازمند ارزیابی اوتیسم بیشتر هستند عبارتند از: بی‌توجهی مداوم به حضور شما، ترجیح بازی انفرادی با توپ، عدم پاسخ به صدا زدن نام، حرکات تکراری مانند تکان دادن توپ جلوی چشم، نداشتن لبخند اجتماعی، و فقدان اشاره کردن یا به اشتراک‌گذاری توجه.
مهم است بدانید یک یا دو مورد از این رفتارها لزوماً به معنی وجود اوتیسم نیست، اما مشاهده چندین مورد از آنها می‌تواند دلیلی برای مشورت با متخصص باشد.
در طول تجربه بالینی‌ام، بارها شاهد بوده‌ام که چگونه یک بازی ساده برای تشخیص اوتیسم می‌تواند به تشخیص زودهنگام کمک کند. یکی از موفق‌ترین موارد، کودکی بود که والدینش پس از انجام همین بازی و مشاهده تفاوت‌های رفتاری، در ۲۲ ماهگی تشخیص گرفت و اکنون در ۶ سالگی، پیشرفت‌های شگفت‌انگیزی داشته است.
مزایای استفاده از بازی برای تشخیص اوتیسم در کودکان
استفاده از یک بازی ساده برای تشخیص اوتیسم می‌تواند مزایای فراوانی نسبت به روش‌های رسمی ارزیابی داشته باشد.
بازی‌ها فضایی طبیعی و دوستانه برای مشاهده رفتارهای واقعی کودک فراهم می‌کنند، بدون اینکه استرس ناشی از محیط‌های کلینیکی و غریبه به کودک وارد شود. این روش‌های غربالگری اولیه اوتیسم به والدین امکان می‌دهند در محیط امن خانه، نشانه‌های احتمالی را شناسایی کنند و در صورت نیاز، برای ارزیابی‌های تخصصی‌تر اقدام کنند.
۱. مزایای روانی استفاده از بازی به جای ارزیابی‌های رسمی
تشخیص اوتیسم با بازی به جای ارزیابی‌های رسمی و ساختارمند، فشار روانی کمتری به کودک وارد می‌کند. کودکان در محیط‌های کلینیکی و در حضور افراد غریبه معمولاً دچار اضطراب می‌شوند که می‌تواند بر نتایج ارزیابی تأثیر منفی بگذارد. بازی‌های ساده در محیط خانه و با حضور والدین، حس امنیت را در کودک تقویت می‌کند و امکان مشاهده رفتارهای واقعی‌تر را فراهم می‌سازد. برای مثال، سام ۳ ساله در جلسات ابتدایی کلینیک ما بسیار مضطرب بود و هیچ پاسخی به آزمون‌های رسمی نمی‌داد، اما مادرش با استفاده از بازی‌های تشخیصی در خانه توانست مشاهدات ارزشمندی را ثبت کند که به تشخیص دقیق‌تر کمک شایانی کرد.
۲. مشاهده طبیعی‌تر رفتارهای کودک در محیط بازی
یکی از بزرگترین مزایای روش‌های تشخیص اوتیسم مبتنی بر بازی، امکان مشاهده رفتارهای طبیعی کودک است. در محیط بازی، کودکان راحت‌تر رفتار می‌کنند و رفتارهای خودانگیخته بیشتری نشان می‌دهند.
بازی ساده توپ غلتان یا سایر بازی‌های تعاملی که بالا توضیح دادیم، فرصتی عالی برای مشاهده مهارت‌های اجتماعی، ارتباطی و توجهی کودک فراهم می‌کند. در این فضا، رفتارهای کلیدی مانند تماس چشمی، توجه مشترک، لبخند اجتماعی و پاسخ به نام که از شاخص‌های مهم در تشخیص اختلال طیف اوتیسم هستند، به شکل طبیعی‌تری بروز پیدا می‌کنند و والدین می‌توانند این رفتارها را با دقت بیشتری مشاهده کنند.
۳. هزینه کمتر و دسترسی آسان‌تر برای خانواده‌ها
استفاده از یک بازی ساده برای تشخیص اوتیسم از نظر اقتصادی نیز به صرفه‌تر است. ارزیابی‌های رسمی اوتیسم معمولاً هزینه‌بر هستند و گاهی خانواده‌ها باید مدت‌ها در نوبت بمانند. بازی‌های تشخیصی در خانه می‌توانند به عنوان یک گام اولیه قبل از هزینه کردن برای خدمات تخصصی استفاده شوند. با وسایل ساده‌ای که در هر خانه‌ای یافت می‌شود، مانند یک توپ یا اسباب‌بازی‌های ساده، والدین می‌توانند ارزیابی اولیه اوتیسم را انجام دهند. نازنین، مادر یکی از مراجعین ما، پیش از مراجعه به متخصص، با همین بازی‌های ساده متوجه الگوهای رفتاری متفاوت فرزندش شد و برای همین، مسیر تشخیص و درمان را با آگاهی بیشتری آغاز کرد.
در طول سال‌ها فعالیت حرفه‌ای، دیده‌ام که چگونه یک بازی ساده برای تشخیص اوتیسم می‌تواند اولین قدم در مسیر شناسایی زودهنگام باشد. والدینی که از این روش استفاده کرده‌اند، غالباً با اطلاعات دقیق‌تری به کلینیک مراجعه می‌کنند و این امر به تسریع فرآیند تشخیص و آغاز مداخلات درمانی کمک شایانی می‌کند.
یک بازی ساده برای تشخیص اوتیسم؛ روشی کاربردی برای والدین
تشخیص زودهنگام اختلال طیف اوتیسم می‌تواند تأثیر چشمگیری بر آینده کودک داشته باشد. یک بازی ساده برای تشخیص اوتیسم می‌تواند به والدین کمک کند تا نشانه‌های اولیه را شناسایی کرده و در صورت نیاز، سریع‌تر به متخصصان مراجعه کنند. بازی‌ها به دلیل ماهیت طبیعی و غیررسمی، فضایی امن برای مشاهده رفتارهای واقعی کودک فراهم می‌کنند و می‌توانند اطلاعات ارزشمندی را آشکار سازند.
۱. اهمیت تشخیص زودهنگام اوتیسم و نقش بازی‌ها
تشخیص زودهنگام اختلال طیف اوتیسم یکی از مهم‌ترین عوامل در موفقیت درمان است. پژوهش‌ها نشان می‌دهند کودکانی که قبل از ۳ سالگی تشخیص داده می‌شوند و مداخلات لازم را دریافت می‌کنند، پیشرفت قابل توجهی در مهارت‌های ارتباطی، اجتماعی و شناختی خواهند داشت. بازی‌های ساده تشخیصی می‌توانند الگوهای رفتاری مرتبط با علائم اولیه اوتیسم را نمایان کنند. به عنوان مثال، سام ۲.۵ ساله در کلینیک ما، هنگام بازی “اشاره کردن به تصاویر” هیچ تلاشی برای پیروی از اشاره‌های من نمی‌کرد و به جای آن، فقط به جزئیات کوچک صفحه خیره می‌شد، که این یکی از نشانه‌های هشداردهنده بود.
۲. معرفی بازی ساده برای شناسایی نشانه‌های اوتیسم
یک بازی ساده برای تشخیص اوتیسم که به والدین توصیه میکنم، “بازی نوبتی توپ غلتان” است. در این بازی، شما و کودکتان روبروی هم می‌نشینید و یک توپ رنگی را به سمت او می‌غلتانید. کودکان با رشد طبیعی معمولاً توپ را برمی‌گردانند و از این تعامل لذت می‌برند، اما کودکان دارای نشانه‌های طیف اوتیسم ممکن است: (۱) به توپ توجه نکنند، (۲) با توپ به تنهایی بازی کنند بدون اینکه آن را برگردانند، یا (۳) به جای تعامل با شما، به الگوهای رنگی یا حرکت توپ بیش از حد معمول توجه نشان دهند. این بازی تست غربالگری اوتیسم ساده‌ای است که می‌تواند تعامل اجتماعی، توجه مشترک و پاسخ‌دهی کودک را ارزیابی کند.
۳. بازی به عنوان ابزار کمکی، نه جایگزین تشخیص تخصصی
باید تأکید کنم که بازی‌های تشخیصی اوتیسم صرفاً ابزارهایی کمکی برای شناسایی اولیه هستند و هرگز جایگزین ارزیابی‌های تخصصی نمی‌شوند. اگر در طول بازی متوجه نشانه‌های نگران‌کننده شدید، حتماً با متخصص اطفال، روانشناس کودک یا گفتاردرمانگر مشورت کنید. در تجربه من، دیده‌ام والدینی که با مشاهده رفتارهای غیرمعمول در بازی‌های ساده، زودتر اقدام کرده‌اند، توانسته‌اند از مداخلات زودهنگام بهره‌مند شوند. نازنین، مادر یکی از مراجعین ما، با انجام همین بازی ساده متوجه عدم پاسخ‌دهی اجتماعی فرزندش شد و با مراجعه به موقع، اکنون کودکش در سن ۵ سالگی پیشرفت شگفت‌انگیزی در مهارت‌های ارتباطی داشته است.
در تجربه بالینی خود، همواره دیده‌ام که یک بازی ساده برای تشخیص اوتیسم می‌تواند پنجره‌ای به روی رفتارهای واقعی کودک باز کند. مادری را به یاد می‌آورم که با انجام بازی توپ غلتان، متوجه تفاوت واکنش کودکش با سایر کودکان شد و این آغازی برای مسیر درمانی موفقیت‌آمیز او بود.
منابع معتبر انگلیسی در مورد «یک بازی ساده برای تشخیص اوتیسم»:
1. 21 Games to Play to Stay Active at Home with Autism
2. Virtual Interactive Autism Activities – Autism Speaks