به عنوان یک شنواییشناس با تجربه، خوشحالم که در مورد میسوفونیا، پدیدهای که در سالهای اخیر توجه بیشتری را به خود جلب کرده است، با شما صحبت کنم. علت میسوفونیا، یا به زبان سادهتر، دلیل حساسیت شدید به صداهای خاص، موضوعی پیچیده و چندوجهی است که هم جنبههای عصبی و هم جنبههای روانشناختی را در بر میگیرد.
میسوفونیا فراتر از آزردگی ساده از صداهای بلند یا ناخوشایند است؛ این یک واکنش شدید و غیرارادی به صداهای به ظاهر معمولی است که برای بسیاری از افراد دیگر آزاردهنده نیست. در ادامه، با نگاهی به تحقیقات معتبر، به بررسی دقیقتر علل احتمالی این عارضه میپردازیم و تلاش میکنیم تا درک روشنتری از آن برای عموم ارائه دهیم.
تحقیقات متعددی در تلاش برای روشن ساختن علت میسوفونیا صورت گرفتهاند و سه دلیل شایع که در این پژوهشها برجسته شدهاند عبارتند از:
- عملکرد غیرطبیعی مغز در پردازش صدا: مطالعات تصویربرداری مغزی نشان دادهاند که در افراد مبتلا به میسوفونیا، مناطق خاصی از مغز، به ویژه بخشهای مربوط به پردازش صدا و احساسات، به صداهای محرک واکنش بیش از حد نشان میدهند. به عبارت دیگر، مغز این افراد صداهای خاص را به گونهای متفاوت پردازش میکند و آنها را به عنوان تهدید یا خطر تلقی میکند، در نتیجه واکنشهای شدید احساسی و جسمی مانند خشم، اضطراب و افزایش ضربان قلب ایجاد میشود. این اختلال در پردازش عصبی، یکی از مهمترین جنبههای علت میسوفونیا محسوب میشود.
- ارتباطات قویتر بین سیستم شنوایی و سیستم لیمبیک: سیستم لیمبیک مغز مسئول پردازش احساسات است. تحقیقات نشان میدهد که در افراد مبتلا به میسوفونیا، ارتباطات قویتری بین سیستم شنوایی و سیستم لیمبیک وجود دارد. این بدان معناست که صداهای محرک به سرعت و به شدت احساسات منفی را فعال میکنند. این ارتباط تنگاتنگ میتواند توضیح دهد که چرا واکنشهای افراد به صداهای میسوفونیا اغلب بسیار احساسی و فراتر از یک آزردگی ساده است.
- یادگیری شرطی و تجربیات گذشته: در برخی موارد، میسوفونیا میتواند ناشی از یادگیری شرطی باشد. به این معنا که یک صدای خاص ممکن است به طور ناخودآگاه با یک تجربه منفی یا استرسزا در گذشته مرتبط شده باشد. به عنوان مثال، اگر فردی در دوران کودکی تجربه ناخوشایندی را همزمان با شنیدن صدای خاصی (مانند صدای جویدن غذا) داشته باشد، ممکن است در بزرگسالی به این صدا حساسیت نشان دهد. این نوع علت میسوفونیا نشان میدهد که تجربیات فردی و محیطی نیز میتوانند در شکلگیری این عارضه نقش داشته باشند.
در نهایت، برای درک جامعتر علت میسوفونیا باید اذعان داشت که این عارضه احتمالاً نتیجه ترکیبی از عوامل عصبی، روانشناختی و محیطی است. در حالی که تحقیقات نشان میدهند که تفاوتهای ساختاری و عملکردی در مغز افراد مبتلا وجود دارد و سیستم عصبی آنها به گونهای متفاوت به صداهای خاص واکنش نشان میدهد، نباید نقش تجربیات فردی و شرطیسازی را نادیده گرفت. به عبارت دیگر، علت میسوفونیا نه تنها در نحوه پردازش صدا در مغز بلکه در تفسیر و معنایی که مغز به این صداها میدهد نیز ریشه دارد. درک این پیچیدگیها برای توسعه روشهای درمانی مؤثر و همدلانه برای افراد مبتلا به میسوفونیا حیاتی است.
علت میسوفونیا چیست و چرا به آن مبتلا میشویم؟
وقتی عزیزی در خانواده شما از صداهای معمولی مثل جویدن غذا، نفس کشیدن یا حتی صدای خودکار روی کاغذ آزرده میشود، ممکن است با پدیدهای به نام میسوفونیا روبرو باشید. این حساسیت صوتی میتواند زندگی روزمره را برای فرد مبتلا و خانوادهاش دشوار کند.
۱. میسوفونیا چیست و چگونه خود را نشان میدهد؟
میسوفونیا یک حساسیت شدید به صداهای خاص است که میتواند واکنشهای عاطفی و فیزیکی شدیدی را در فرد ایجاد کند. تصور کنید فردی که با شنیدن صدای جویدن غذا توسط دیگران، دچار اضطراب شدید میشود، ضربان قلبش بالا میرود و حتی ممکن است مجبور شود محیط را ترک کند.
این اختلال معمولاً از نوجوانی شروع میشود و در صورت عدم درمان، میتواند تأثیر عمیقی بر روابط اجتماعی و خانوادگی فرد بگذارد. برخلاف تصور عموم، این یک حساسیت ساده یا بهانهگیری نیست، بلکه یک اختلال واقعی است که نیاز به درک و حمایت دارد.
۲. مغز چگونه به صداهای آزاردهنده واکنش نشان میدهد؟
علت میسوفونیا در نحوه پردازش صدا در مغز نهفته است. در افراد مبتلا، سیستم لیمبیک مغز (مرکز احساسات) به طور غیرعادی به صداهای خاص واکنش نشان میدهد. مثل این است که مغز یک سیستم هشدار اشتباه را فعال میکند.
تصور کنید سیستم هشدار خانهای که با وزش باد معمولی به صدا در میآید. مغز افراد مبتلا به میسوفونیا نیز به همین شکل به صداهای معمولی واکنش شدید نشان میدهد. این واکنش در تصویربرداریهای مغزی نیز قابل مشاهده است.
۳. آیا ژنها در ابتلا به میسوفونیا نقش دارند؟
تحقیقات نشان میدهد که علت میسوفونیا میتواند ریشه ژنتیکی داشته باشد. در بسیاری از موارد، ما شاهد ابتلای چند نفر از اعضای یک خانواده به این اختلال هستیم. البته محیط زندگی و تجربیات فرد نیز نقش مهمی در شدت علائم دارند.
برای مثال، اگر کودکی در محیطی پر استرس بزرگ شود، احتمال بروز یا تشدید علائم میسوفونیا در او بیشتر میشود. این مانند دانهای است که استعداد رشد دارد، اما شرایط محیطی در چگونگی رشد آن تأثیرگذار است.
۴. چرا میسوفونیا با اضطراب همراه است؟
حساسیت صوتی و اختلالات اضطرابی اغلب دست در دست هم حرکت میکنند. وقتی فردی مدام نگران مواجهه با صداهای آزاردهنده است، این نگرانی میتواند به اضطراب اجتماعی تبدیل شود. تصور کنید فردی که از رفتن به رستوران اجتناب میکند، چون نمیتواند صدای جویدن دیگران را تحمل کند.
این چرخه معیوب میتواند علت میسوفونیا را تشدید کند: هر چه اضطراب بیشتر شود، حساسیت به صداها نیز افزایش مییابد و برعکس. شناخت این ارتباط برای درمان موفق بسیار مهم است.
شایعترین علل میسوفونیا در زندگی روزمره
درک علت میسوفونیا و شناخت محرکهای آن در زندگی روزمره، اولین قدم برای کمک به عزیزان مبتلا است. در این بخش میخواهم شما را با شایعترین عواملی که در زندگی روزمره باعث تشدید این حساسیت صوتی میشوند، آشنا کنم.
۱. صداهایی که زندگی را دشوار میکنند
رایجترین صداهای آزاردهنده برای افراد مبتلا به حساسیت صوتی شامل صدای جویدن غذا، نوشیدن مایعات، تنفس، فین کردن و حتی صدای تایپ کردن است. تصور کنید در یک جلسه کاری نشستهاید و صدای تایپ همکارتان مانند صدای چکش در سرتان میکوبد.
این صداها معمولاً به دو دسته تقسیم میشوند: صداهای دهانی (مثل جویدن و نوشیدن) و صداهای تکراری (مثل تیک تاک ساعت یا ضربه زدن خودکار روی میز). جالب است بدانید که علت میسوفونیا میتواند در افراد مختلف، با صداهای متفاوتی خود را نشان دهد.
۲. محیطهایی که علائم را تشدید میکنند
محیطهای شلوغ مانند رستورانها، کافهها یا دفاتر کار باز (Open Office) میتوانند شرایط را برای فرد مبتلا دشوارتر کنند. در این فضاها، تعدد صداهای محرک و عدم کنترل بر منبع صدا، میتواند باعث تشدید حساسیت صوتی شود.
فضاهای بسته و کوچک مانند خودرو یا اتاقهای کوچک نیز میتوانند شرایط را سختتر کنند، زیرا فرد امکان دور شدن از منبع صدا را ندارد. این شرایط مانند گیر افتادن در یک اتاق با صدایی است که نمیتوانید از آن فرار کنید.
۳. نقش استرس و خستگی در تشدید علائم
استرس و خستگی میتوانند آستانه تحمل فرد را به شدت کاهش دهند. وقتی بدن و ذهن خسته است، توانایی مدیریت محرکهای صوتی کاهش مییابد. مثل باتری گوشی که وقتی رو به اتمام است، عملکرد دستگاه کند میشود.
در شرایط پراسترس، مغز حساستر میشود و حتی صداهایی که معمولاً قابل تحمل هستند، میتوانند واکنشهای شدیدی ایجاد کنند. این یکی از دلایلی است که حساسیت صوتی در دورههای پراسترس زندگی، مانند امتحانات یا تغییرات شغلی، تشدید میشود.
۴. روابط خانوادگی و تأثیر آن بر حساسیت صوتی
روابط خانوادگی نقش مهمی در شدت علائم میسوفونیا دارند. جالب است بدانید که اغلب، افراد مبتلا نسبت به صداهای تولید شده توسط اعضای خانواده حساسیت بیشتری نشان میدهند. این میتواند به دلیل صمیمیت بیشتر و زمان طولانیتر تعامل با خانواده باشد.
الگوهای ارتباطی در خانواده نیز میتواند در تشدید یا کاهش علائم مؤثر باشد. خانوادههایی که درک متقابل دارند و به نیازهای یکدیگر احترام میگذارند، معمولاً در مدیریت این شرایط موفقتر هستند. برای مثال، خانوادهای که هنگام غذا خوردن به فاصله مناسب و صدای کمتر توجه میکند، میتواند محیط آرامتری برای فرد مبتلا فراهم کند.
راهکارهای کنترل و درمان میسوفونیا
به عنوان متخصص، میدانم که این اختلال میتواند تأثیر عمیقی بر کیفیت زندگی فرد و خانوادهاش داشته باشد. خوشبختانه، با پیشرفت علم و شناخت بهتر علت میسوفونیا، امروزه روشهای درمانی مؤثری در دسترس است. در این بخش، راهکارهای عملی و مؤثر برای کنترل و درمان این حساسیت صوتی را با شما به اشتراک میگذارم.
۱. درمانهای علمی و نوین میسوفونیا
یکی از مؤثرترین روشهای درمانی، درمان شناختی-رفتاری (CBT) اختصاصی میسوفونیا است. در این روش، متخصص به فرد کمک میکند تا واکنشهای خود به صداهای آزاردهنده را بازسازی کند. مثلاً، اگر فردی از صدای جویدن غذا آزرده میشود، به تدریج و در محیطی کنترل شده با این صدا مواجه میشود تا واکنشهای منفی کاهش یابد.
روش دیگر، صدادرمانی تخصصی است که توسط شنواییشناسان انجام میشود. در این روش، با استفاده از صداهای سفید یا طبیعی، حساسیت شنوایی فرد تعدیل میشود. این مانند ورزش کردن تدریجی برای تقویت عضلات است، با این تفاوت که اینجا سیستم شنوایی تقویت میشود.
۲. تکنیکهای آرامشبخش برای کنترل علائم
تنفس عمیق و مدیتیشن میتوانند در لحظات بحرانی بسیار کمککننده باشند. به بیماران آموزش میدهیم که چگونه با تنفس ۴-۷-۸ (دم به مدت ۴ ثانیه، نگه داشتن به مدت ۷ ثانیه و بازدم به مدت ۸ ثانیه) سیستم عصبی خود را آرام کنند.
تکنیکهای ذهنآگاهی نیز بسیار مؤثر هستند. به جای تمرکز روی صدای آزاردهنده، فرد میآموزد که توجه خود را به جنبههای دیگر محیط معطوف کند. مثلاً شمردن اشیای آبی رنگ در اتاق یا تمرکز بر حس لمس پارچه لباس.
۳. نقش حیاتی مشاوره روانشناختی
مشاوره روانشناختی به فرد کمک میکند تا با احساسات منفی ناشی از حساسیت صوتی کنار بیاید. روانشناس متخصص میتواند به فرد کمک کند تا الگوهای فکری ناکارآمد را شناسایی و اصلاح کند. این فرآیند مانند بازنویسی یک برنامه کامپیوتری معیوب است.
درمانهای گروهی نیز میتوانند بسیار مفید باشند. در این جلسات، افراد مبتلا میتوانند تجربیات خود را به اشتراک بگذارند و از یکدیگر حمایت عاطفی دریافت کنند. این حس تنها نبودن، خود یک عامل درمانی قوی است.
۴. اهمیت مراجعه به متخصصان
تشخیص دقیق علت میسوفونیا و درمان مؤثر آن، نیازمند همکاری تیمی از متخصصان است. شنواییشناس میتواند وضعیت شنوایی را ارزیابی کند و برنامه صدادرمانی مناسب را طراحی کند. روانشناس در درمان جنبههای روانی اختلال کمک میکند.
مراجعه زودهنگام به متخصصان میتواند از شدت گرفتن علائم جلوگیری کند. این مانند مراجعه به دندانپزشک است؛ هر چه زودتر مشکل تشخیص داده شود، درمان آسانتر خواهد بود. توصیه میکنم حتماً از متخصصانی که تجربه کار با میسوفونیا دارند کمک بگیرید.
اگر دنبال مراکز شنوایی سنجی معتبر هستید این لینک به شما کمک می کند:
مراکز شنوایی سنجی
مراکز شنوایی سنجی تهران
منابع:
- “Misophonia: A Review of the Literature” – National Center for Biotechnology Information (NCBI)
لینک به مقاله
در این مقاله، میپردازند به نحوه تأثیر صداهای خاص بر افراد مبتلا به میسوفونیا و بررسی علل مختلفی که میتواند به این اختلال منجر شود. - “
آسیب شناس گفتار و زبان ( گفتار درمانگر ) و روانشناس با بیش از ۱۵ سال کار بالینی
مدیر کلینیک های گفتار درمانی بیان و یلدا
مدیر وب سایت پزشکی مداوا
مدرس دوره های آموزش بشنو و صحبت کن
مخترع نرم افزارهای گفتار درمانی بیان