از کجا بفهمیم گوش نوزاد می شنود ؟

از کجا بفهمیم گوش نوزاد می شنود ؟ این سؤالی است که بارها در طول سال‌های فعالیتم به عنوان شنوایی‌شناس با آن مواجه شده‌ام. به یاد دارم چند سال پیش مادر جوانی با نوزاد دو ماهه‌اش به کلینیک مراجعه کرد و با نگرانی می‌پرسید چرا کودکش به صدای زنگ تلفن واکنش نشان نمی‌دهد. بعد از انجام آزمایشات متوجه شدیم نوزاد دچار کم‌شنوایی خفیف است و با مداخله زودهنگام، توانستیم از مشکلات جدی‌تر در آینده پیشگیری کنیم. این تجربه بارها تکرار شده و نشان می‌دهد چقدر آگاهی والدین از نشانه‌های شنوایی طبیعی نوزادان مهم است.

بر اساس تحقیقات علمی، نوزادان از همان بدو تولد توانایی شنیدن دارند و به صداهای محیطی واکنش نشان می‌دهند. برای تشخیص اینکه آیا نوزادتان می‌شنود، می‌توانید آزمایش‌های ساده‌ای در خانه انجام دهید. مثلاً وقتی نوزاد آرام است، در فاصله یک متری او صدایی مانند زنگ کوچک یا کف زدن ایجاد کنید (البته نه خیلی بلند). نوزادان با شنوایی طبیعی معمولاً با پلک زدن، مکث در مکیدن، یا تغییر در حرکات بدن به این صداها واکنش نشان می‌دهند. همچنین نوزادان به صدای آشنای والدین خود (به خصوص مادر) معمولاً با آرام شدن یا چرخاندن سر پاسخ می‌دهند.

هفته گذشته، خانواده‌ای با نوزاد پنج ماهه به نام محمد به کلینیک باران مراجعه کردند. مادر محمد نگران بود که چرا فرزندش به صدا زدن اسمش توجه نمی‌کند و سؤال اصلی‌شان این بود: “از کجا بفهمیم گوش نوزاد می شنود؟” پس از انجام غربالگری شنوایی و مشاوره، متوجه شدیم محمد در واقع خوب می‌شنود اما تکامل توجه شنیداری‌اش کمی تأخیر دارد. به والدین محمد آموزش دادیم چگونه با بازی‌های صوتی ساده مانند پنهان کردن اسباب‌بازی صدادار و تشویق کودک به پیدا کردن منبع صدا، می‌توانند به تقویت مهارت‌های شنیداری او کمک کنند. این نمونه نشان می‌دهد که گاهی واکنش به صداها فقط به شنوایی مربوط نمی‌شود، بلکه به توجه و پردازش شنیداری هم بستگی دارد.

توصیه می‌کنم تا انتهای مقاله همراه ما باشید تا با نشانه‌های طبیعی و هشدارهای مهم در مورد شنوایی نوزادان بیشتر آشنا شوید.

از کجا بفهمیم گوش نوزاد می‌شنود

به عنوان یک متخصص در زمینه شنوایی، همواره تأکید می‌کنم که تشخیص زودهنگام مشکلات شنوایی در نوزادان از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار است. در بررسی شنوایی نوزادان، متخصصان شنوایی‌شناسی نقش کلیدی دارند و تشخیص دقیق وضعیت شنوایی نوزاد می‌تواند آینده ارتباطی او را به طور چشمگیری بهبود بخشد.

1. معرفی کلی روش‌های تشخیص شنوایی نوزاد

روش‌های مختلفی برای بررسی شنوایی نوزادان وجود دارد که هر کدام کاربرد خاص خود را دارند. تست‌های غربالگری شنوایی نوزادان معمولاً در همان روزهای اول پس از تولد در بیمارستان انجام می‌شوند. این تست‌ها غیرتهاجمی و کاملاً بی‌درد هستند و نوزاد می‌تواند حتی در حال خواب مورد آزمایش قرار گیرد.

روش‌های اصلی تشخیص شنوایی نوزاد عبارتند از:

• گسیل‌های صوتی گوش (OAE): بررسی عملکرد سلول‌های مویی حلزون گوش
• پاسخ شنوایی ساقه مغز (ABR): ارزیابی مسیر عصبی شنوایی تا ساقه مغز
• تمپانومتری: بررسی عملکرد گوش میانی
• آزمون‌های رفتاری: مشاهده واکنش نوزاد به صداهای مختلف
• رفلکس پلک زدن صوتی: مشاهده پاسخ طبیعی پلک به صداهای بلند

2. اهمیت شنوایی در رشد گفتار و زبان نوزادان

شنوایی پایه اصلی برای یادگیری زبان و گفتار در نوزادان است. مغز نوزاد در ماه‌های اول زندگی با سرعت فوق‌العاده‌ای در حال رشد است و این دوره طلایی برای شکل‌گیری مسیرهای عصبی مرتبط با زبان و گفتار محسوب می‌شود. حتی قبل از اینکه نوزاد اولین کلمات خود را بگوید، او مشغول جذب و پردازش صداهای محیط و الگوهای گفتاری است.

برای مثال، نوزادی که به خوبی می‌شنود، صدای لالایی مادر را تشخیص می‌دهد و با شنیدن آن آرام می‌شود، یا با شنیدن صدای اشیای افتاده واکنش نشان می‌دهد. در صورت وجود مشکل شنوایی و عدم تشخیص به موقع، نوزاد از این فرصت طلایی یادگیری محروم می‌شود و تأخیر در رشد گفتار و زبان اجتناب‌ناپذیر خواهد بود. هر چه مداخله زودتر انجام شود، نتایج درمانی بهتری خواهیم داشت.

3. آمار اختلالات شنوایی در نوزادان و اهمیت تشخیص زودهنگام

اختلالات شنوایی یکی از شایع‌ترین مشکلات مادرزادی است. از هر 1000 نوزاد متولد شده، حدود 1 تا 3 نوزاد با درجاتی از کم‌شنوایی متولد می‌شوند و این آمار در نوزادان نارس یا نوزادانی که در بخش مراقبت‌های ویژه نگهداری می‌شوند، به حدود 2 تا 4 درصد افزایش می‌یابد. شواهد علمی نشان می‌دهد که تشخیص و مداخله قبل از 6 ماهگی به طور چشمگیری باعث بهبود مهارت‌های زبانی، ارتباطی و شناختی کودک می‌شود.

تصور کنید نوزادی با کم‌شنوایی متوسط که در 2 ماهگی تشخیص داده شده و در 3 ماهگی سمعک دریافت کرده است، در مقایسه با کودکی که همان میزان کم‌شنوایی در 2 سالگی تشخیص داده شده، از نظر گنجینه لغات و مهارت‌های ارتباطی تفاوت چشمگیری خواهد داشت. به همین دلیل است که غربالگری شنوایی نوزادان به یک استاندارد جهانی در مراقبت‌های نوزادی تبدیل شده و از کجا بفهمیم گوش نوزاد می‌شنود به یکی از سوالات مهم والدین تبدیل شده است.

4. نگرانی‌های رایج والدین درباره شنوایی نوزادان

والدین معمولاً با سوالات و نگرانی‌های متعددی درباره شنوایی نوزادشان مواجه می‌شوند. درک این نگرانی‌ها و پاسخ دادن به آنها می‌تواند به تشخیص زودهنگام مشکلات کمک کند. برخی از نگرانی‌های شایع والدین عبارتند از:

• آیا نوزاد من به اندازه کافی به صداها واکنش نشان می‌دهد؟
• چرا نوزاد من گاهی به صدا زدن پاسخ نمی‌دهد؟
• آیا وجود عفونت گوش می‌تواند باعث کم‌شنوایی دائمی شود؟
• آیا کم‌شنوایی در خانواده ما ارثی است؟
• آیا صداهای بلند می‌تواند به شنوایی نوزاد آسیب برساند؟
• چطور می‌توانم در خانه شنوایی نوزادم را بررسی کنم؟

پاسخ به این سوالات نیازمند بررسی دقیق توسط متخصص است، اما آگاهی والدین از نشانه‌های هشداردهنده می‌تواند به تشخیص زودهنگام کمک کند. به عنوان مثال، اگر نوزاد 4 ماهه شما به صداهای بلند واکنش نشان نمی‌دهد یا سرش را به سمت منبع صدا نمی‌چرخاند، بهتر است برای بررسی دقیق‌تر به متخصص مراجعه کنید. از کجا بفهمیم گوش نوزاد می‌شنود سوالی است که با مشاهده دقیق رفتارهای نوزاد و انجام آزمایش‌های تخصصی پاسخ داده می‌شود.

طی سال‌ها فعالیت در زمینه شنوایی‌شناسی، مشاهده کرده‌ام که تشخیص به موقع و مداخله زودهنگام می‌تواند تفاوت شگرفی در کیفیت زندگی کودکان ایجاد کند. والدین آگاه، نخستین خط تشخیص مشکلات شنوایی هستند و اهمیت مراجعه به موقع به متخصص هرگز نباید دست کم گرفته شود.

نوشته پیشنهادی : تست شنوایی نوزاد در خانه

نشانه‌های طبیعی شنوایی در نوزادان

به عنوان یک متخصص در زمینه شنوایی، می‌توانم بگویم که تشخیص وضعیت شنوایی نوزاد از اساسی‌ترین مراحل ارزیابی سلامت اوست. متخصصان شنوایی‌شناسی نقش محوری در این فرایند دارند و با ابزارهای تخصصی می‌توانند از همان روزهای نخست تولد، توانایی شنیدن نوزاد را بررسی کنند. آگاهی والدین از نشانه‌های طبیعی شنوایی، اولین گام برای تشخیص زودهنگام مشکلات احتمالی و مداخله به موقع است.

1. واکنش‌های طبیعی نوزاد به صداهای محیطی در سنین مختلف

نوزادان از بدو تولد با حس شنوایی نسبتاً توسعه‌یافته‌ای به دنیا می‌آیند و در هر مرحله از رشد، واکنش‌های متفاوتی به صداهای محیطی نشان می‌دهند. این واکنش‌ها به صورت تدریجی و با افزایش سن نوزاد، پیچیده‌تر و هدفمندتر می‌شوند. شناخت این مراحل به والدین کمک می‌کند تا از کجا بفهمند گوش نوزادشان می‌شنود و آیا روند رشد شنوایی او طبیعی است.

مراحل رشد شنوایی نوزاد به طور خلاصه عبارتند از:

• تولد تا 1 ماهگی: پلک زدن یا تکان خوردن در واکنش به صداهای بلند و ناگهانی
• 1 تا 3 ماهگی: آرام شدن با صدای آشنا، توقف موقت حرکات با شنیدن صدای جدید
• 3 تا 4 ماهگی: چرخاندن سر به سمت منبع صدا، لبخند زدن به صداهای آشنا
• 4 تا 6 ماهگی: واکنش به تغییرات تن صدا، توجه به اسباب‌بازی‌های صدادار
• 6 تا 9 ماهگی: لذت بردن از موسیقی، واکنش به نام خود، تقلید برخی صداها
• 9 تا 12 ماهگی: درک برخی کلمات ساده، واکنش به “نه” و دستورات ساده

2. رفتارهای نوزاد در واکنش به صدای والدین

صدای والدین، به ویژه صدای مادر، از آشناترین و مهم‌ترین صداها برای نوزاد است. نوزادان حتی پیش از تولد با صدای مادر آشنا می‌شوند و پس از تولد به طور ویژه‌ای به آن واکنش نشان می‌دهند. این واکنش‌ها از نشانه‌های مهمی هستند که از طریق آنها می‌توان از کجا بفهمیم گوش نوزاد می‌شنود.

رفتارهای معمول نوزاد در واکنش به صدای والدین شامل موارد زیر است:

• آرام شدن و کاهش گریه با شنیدن صدای مادر
• تغییر در ریتم مکیدن هنگام شنیدن صدای آشنا
• چرخاندن سر به سمت صدای والدین (از 3-4 ماهگی)
• لبخند زدن در پاسخ به صحبت کردن با لحن شاد
• افزایش حرکات دست و پا به نشانه هیجان
• تلاش برای تقلید آواها و بازی‌های صوتی (از 6 ماهگی)
• توقف فعالیت و دقت کردن هنگام صحبت کردن والدین با او

3. نحوه مشاهده و ارزیابی واکنش‌های نوزاد به صداهای مختلف در خانه

والدین می‌توانند در محیط خانه، واکنش‌های نوزاد به انواع صداها را مشاهده و ارزیابی کنند. این مشاهدات روزانه می‌تواند اطلاعات ارزشمندی درباره وضعیت شنوایی نوزاد فراهم آورد. مهم است که این ارزیابی‌ها در شرایط مناسب و زمانی که نوزاد هوشیار و آرام است انجام شود تا نتایج قابل اعتمادتری به دست آید.

برخی روش‌های ساده برای ارزیابی شنوایی نوزاد در خانه عبارتند از:

• تولید صداهای آرام (مانند جغجغه) در فاصله 30 سانتی‌متری از گوش نوزاد، خارج از میدان دید او
• صدا زدن نام نوزاد از پشت سر و مشاهده واکنش او
• ایجاد صداهای مختلف با شدت متوسط (مانند زنگ تلفن) در نزدیکی نوزاد
• پخش موسیقی ملایم و مشاهده تغییر در رفتار و حالت چهره نوزاد
• صحبت کردن با نوزاد هنگامی که شما را نمی‌بیند
• مشاهده واکنش به صداهای ناگهانی مانند بسته شدن در
• ثبت واکنش‌های نوزاد به صداهای مختلف در طول روز و مقایسه آن‌ها در طول زمان

4. تفاوت واکنش‌های شنیداری در ماه‌های مختلف رشد

توانایی شنیداری نوزاد با گذشت زمان به طور چشمگیری تکامل می‌یابد. در هر ماه از رشد، انتظار می‌رود نوزاد سالم به شیوه‌های متفاوتی به صداها واکنش نشان دهد و شناخت این تفاوت‌ها به والدین کمک می‌کند تا بهتر بدانند از کجا بفهمند گوش نوزادشان می‌شنود و آیا روند رشد او طبیعی است.

در سه ماه اول زندگی، واکنش‌های نوزاد به صدا بیشتر به صورت انعکاسی و غیرارادی است. مثلاً نوزاد یک ماهه ممکن است با صدای بلند از جا بپرد یا پلک بزند، اما هنوز قادر به تشخیص جهت صدا نیست. در مقابل، یک نوزاد 4-6 ماهه می‌تواند سر خود را به سمت منبع صدا بچرخاند، به صداهای جدید با کنجکاوی گوش دهد و حتی به اسم خود واکنش نشان دهد. تا پایان سال اول، نوزاد می‌تواند صداهای بسیار آرام را حتی از فاصله دورتر تشخیص دهد، به موسیقی واکنش نشان دهد و حتی برخی دستورات ساده را درک کند. این پیشرفت تدریجی نشان‌دهنده تکامل طبیعی سیستم شنوایی است.

طی سال‌ها فعالیت در حوزه سلامت شنوایی کودکان، مشاهده کرده‌ام که والدین هوشیار اغلب زودتر از آزمون‌های رسمی، متوجه مشکلات شنوایی نوزادشان می‌شوند. توصیه من این است که به شهود خود اعتماد کنید و اگر نگران وضعیت شنوایی نوزادتان هستید، حتماً با متخصص مشورت کنید. تشخیص زودهنگام و مداخله به موقع، کلید موفقیت در درمان مشکلات شنوایی است و می‌تواند تأثیر عمیقی بر رشد زبانی و ارتباطی کودک شما داشته باشد.

علائم هشداردهنده که نشان می‌دهد از کجا بفهمیم گوش نوزاد می‌شنود

نشانه‌هایی که می‌تواند نگران‌کننده باشد

عدم واکنش نوزاد به صداهای بلند و محیطی یکی از مهم‌ترین علائم هشداردهنده در زمینه شنوایی است. نوزادان با شنوایی طبیعی، حتی در خواب عمیق نیز به صداهای بلند و ناگهانی واکنش نشان می‌دهند. این واکنش می‌تواند به صورت پلک زدن، تکان خوردن اندام‌ها یا حتی از خواب پریدن باشد. اگر نوزاد شما با صدای بلندی مانند افتادن وسایل، بسته شدن محکم در یا صدای بوق ماشین از جا نمی‌پرد، این می‌تواند یکی از نشانه‌هایی باشد که از طریق آن می‌توان فهمید گوش نوزاد به درستی نمی‌شنود.

همچنین، عدم آرام شدن نوزاد با شنیدن صدای آشنای والدین نیز می‌تواند نشانه‌ای نگران‌کننده باشد. نوزادی که خوب می‌شنود، معمولاً با شنیدن صدای مادر یا پدر، حتی بدون دیدن آنها، آرام می‌شود. مثلاً اگر نوزاد گریان شما با شنیدن صدای شما آرام نمی‌شود مگر اینکه شما را ببیند، این می‌تواند نشانه‌ای برای بررسی بیشتر باشد. از کجا بفهمیم گوش نوزاد می‌شنود سؤالی است که با دقت به این جزئیات رفتاری می‌توان به پاسخ آن نزدیک‌تر شد.

تأخیر در مراحل رشد شنوایی و ارتباطی

رشد شنوایی و ارتباطی نوزادان معمولاً از الگوی نسبتاً مشخصی پیروی می‌کند. تأخیر در دستیابی به این مراحل می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات شنوایی باشد. والدین باید از این مراحل آگاهی داشته باشند تا بتوانند از کجا بفهمند گوش نوزادشان به درستی می‌شنود و در صورت تأخیر قابل توجه، به متخصص مراجعه کنند.

برخی از تأخیرهای نگران‌کننده در مراحل رشد شنوایی و ارتباطی عبارتند از:

• عدم واکنش به صداهای بلند تا 1 ماهگی
• عدم آرام شدن با صدای آشنا تا 2 ماهگی
• عدم چرخاندن سر به سمت منبع صدا تا 4 ماهگی
• فقدان بابا گویی یا صداسازی تا 6 ماهگی
• عدم واکنش به نام خود تا 9 ماهگی
• عدم تقلید صداها تا 10 ماهگی
• نداشتن کلمات معنادار تا 15 ماهگی
• محدود بودن دایره لغات به کمتر از 10 کلمه تا 18 ماهگی
• عدم درک دستورات ساده تا 24 ماهگی

3. رفتارهای غیرعادی که ممکن است نشان‌دهنده مشکلات شنوایی باشد

برخی رفتارهای به ظاهر غیرمرتبط با شنوایی می‌توانند در واقع نشانه‌های مشکلات شنوایی در نوزادان باشند. والدین باید به این رفتارها توجه ویژه‌ای داشته باشند زیرا گاهی نوزادان به روش‌های مختلفی سعی می‌کنند با محدودیت‌های شنوایی خود سازگار شوند. این رفتارها می‌توانند سرنخ‌های مهمی باشند برای اینکه از کجا بفهمیم گوش نوزاد کاملاً نمی‌شنود.

برای مثال، نوزادی که مشکل شنوایی دارد ممکن است به طور غیرعادی به محرک‌های بصری واکنش بیشتری نشان دهد. او ممکن است مدت طولانی‌تری به چهره‌ها خیره شود، به حرکات لب با دقت بیشتری نگاه کند یا به شدت به دنبال تماس چشمی باشد. همچنین برخی نوزادان با مشکلات شنوایی ممکن است صداهای بلند و غیرعادی از خود تولید کنند، زیرا نمی‌توانند صدای خودشان را به درستی بشنوند و تنظیم کنند. رفتارهایی مانند بی‌توجهی مداوم به محیط، واکنش بیش از حد یا کمتر از حد به صداها، و ترجیح دادن ارتباط بصری به جای شنیداری، همگی می‌توانند نشانه‌های هشداردهنده باشند.

چه زمانی باید به متخصص شنوایی‌شناسی مراجعه کنیم

تشخیص زودهنگام مشکلات شنوایی و مداخله به موقع می‌تواند تأثیر چشمگیری بر رشد گفتار، زبان و مهارت‌های ارتباطی کودک داشته باشد. به همین دلیل، آگاهی از زمان مناسب برای مراجعه به متخصص بسیار مهم است. به طور کلی، اگر در مورد اینکه از کجا بفهمیم گوش نوزاد می‌شنود تردید دارید، مراجعه به متخصص همیشه گزینه عاقلانه‌ای است.

در موارد زیر حتماً باید به متخصص شنوایی‌شناسی مراجعه کنید:

• اگر نوزاد شما در آزمون غربالگری شنوایی بیمارستان رد شده است
• اگر هر یک از علائم هشداردهنده ذکر شده را مشاهده می‌کنید
• اگر سابقه خانوادگی کم‌شنوایی در خانواده وجود دارد
• اگر نوزاد شما در بخش مراقبت‌های ویژه نوزادان بستری بوده است
• اگر نوزاد شما عفونت‌های مکرر گوش داشته است
• اگر در دوران بارداری به عفونت‌هایی مانند سرخجه، سیتومگالوویروس یا توکسوپلاسموز مبتلا شده‌اید
• اگر نوزاد شما ناهنجاری‌های ساختاری در ناحیه سر و گردن دارد
• اگر تأخیر در رشد گفتار و زبان مشاهده می‌کنید

طی سال‌ها فعالیت در زمینه سلامت شنوایی کودکان، دیده‌ام که اعتماد به شهود والدین بسیار ارزشمند است. گاهی والدین متوجه تغییرات ظریفی در رفتار نوزاد می‌شوند که ممکن است حتی در معاینات روتین نادیده گرفته شود. اگر حس می‌کنید چیزی درست نیست، تردید نکنید و با متخصص مشورت کنید. تشخیص مشکلات شنوایی در 6 ماه اول زندگی و مداخله مناسب می‌تواند تفاوت چشمگیری در توانایی‌های ارتباطی آینده کودک شما ایجاد کند.

نوشته پیشنهادی : ناشنوایی جزئی چند دسیبل است ؟

منابع :

• How Will I Know if My Child Has Trouble Hearing? : این منبع به والدین توضیح می‌دهد که چگونه می‌توانند از طریق مشاهده واکنش‌های شنیداری نوزاد، مانند پاسخ به صداهای بلند یا شناسایی صدای والدین، میزان شنوایی نوزاد را ارزیابی کنند.
• Signs of Hearing in Babies : این منبع به نشانه‌های شنوایی نوزادان می‌پردازد، مانند توانایی نوزاد برای چرخاندن سر به سمت صدا یا گوش دادن به صداها در محیط اطراف.