ارزیابی شنوایی کودکان موضوعی است که در طول ۱۸ سال فعالیت حرفه‌ای‌ام همواره با حساسیت به آن پرداخته‌ام. به یاد دارم سال گذشته، مادری نگران با دختر ۲.۵ ساله‌اش به کلینیک مراجعه کرد. نگرانی او از این بود که کودکش وقتی پشت سرش صحبت می‌کند، واکنشی نشان نمی‌دهد. این مادر هوشمندانه به این نشانه توجه کرده بود و اقدام به موقعی انجام داد.
طبق آخرین مطالعات منتشر شده در مجله بین‌المللی شنوایی‌شناسی در سال ۲۰۲۳، حدود ۳ تا ۵ کودک از هر هزار نوزاد با درجاتی از کم‌شنوایی متولد می‌شوند. روند ارزیابی شنوایی در کودکان به صورت سیستماتیک و با در نظر گرفتن سن کودک انجام می‌شود. این فرآیند شامل مراحل مختلفی است که با دقت و حساسیت بالا توسط شنوایی‌شناس انجام می‌گیرد.
مراحل استاندارد ارزیابی شنوایی کودکان به این شرح است:
- مصاحبه تخصصی و بررسی تاریخچه پزشکی
- معاینه فیزیکی گوش خارجی و مجرای گوش
- ارزیابی عملکرد گوش میانی (تمپانومتری)
- آزمون‌های رفتاری متناسب با سن:
- نوزادان: تست‌های BOA و OAE
- ۶ ماه تا ۲ سال: VRA (آزمون تقویت بینایی)
- ۲ تا ۵ سال: Play Audiometry (ادیومتری بازی)
- بالای ۵ سال: ادیومتری معمولی
- آزمون‌های گفتاری متناسب با سن
- بررسی رفلکس‌های صوتی
- در صورت نیاز: آزمون‌های الکتروفیزیولوژیک (ABR و ASSR)
توصیه می‌کنم تا انتهای این مقاله همراه ما باشید تا با نشانه‌های هشداردهنده مشکلات شنوایی در کودکان بیشتر آشنا شوید.
روش‌های ارزیابی شنوایی کودکان در سنین مختلف
فهرست عناوین این نوشته
۱. تست‌های غربالگری نوزادان
غربالگری شنوایی نوزادان در روزهای اول تولد انجام می‌شود و شامل دو تست اصلی است:
- تست OAE (گسیل‌های صوتی گوش): این تست غیرتهاجمی در کمتر از ۵ دقیقه انجام می‌شود و عملکرد سلول‌های مویی حلزون گوش را بررسی می‌کند.
- تست ABR (پاسخ شنوایی ساقه مغز): این آزمایش مسیر عصبی شنوایی از گوش تا مغز را ارزیابی می‌کند.
۲. آزمون‌های رفتاری متناسب با سن
برای کودکان در سنین مختلف، آزمون‌های متفاوتی طراحی شده است:
- تست BOA (۰-۶ ماهگی): مشاهده رفتارهای نوزاد در پاسخ به صدا
- آزمون VRA (۶-۲۴ ماهگی): استفاده از تقویت بصری مانند اسباب‌بازی‌های نورانی
- Play Audiometry (۲-۵ سالگی): ارزیابی از طریق بازی و سرگرمی
- ادیومتری معمولی (بالای ۵ سال): تست استاندارد با پاسخ‌دهی مستقیم
۳. تست‌های گفتاری و تکمیلی
آزمون‌های تکمیلی برای ارزیابی جامع شنوایی شامل:
- تست تمپانومتری: بررسی عملکرد گوش میانی
- آزمون‌های گفتاری: ارزیابی درک کلمات و جملات
- تست رفلکس آکوستیک: بررسی عملکرد رفلکس عضله استاپدیوس
- آزمون ASSR: ارزیابی دقیق آستانه‌های شنوایی
۴. نحوه همکاری والدین در فرآیند ارزیابی
مشارکت والدین در ارزیابی شنوایی کودکان نقش حیاتی دارد. والدین باید قبل از تست، کودک را در شرایط مناسبی از نظر خواب و تغذیه به کلینیک بیاورند. همچنین، ثبت دقیق مشاهدات روزانه از واکنش‌های شنیداری کودک و ارائه تاریخچه دقیق پزشکی به شنوایی‌شناس بسیار کمک‌کننده است.
در طول ارزیابی، حضور آرام والدین و همکاری آنها در اجرای دستورات می‌تواند به دقت نتایج کمک شایانی کند. تجربه نشان داده است که والدین آگاه و همکار، نقش مهمی در موفقیت فرآیند تشخیص و درمان دارند.
نوشته پیشنهادی : نتیجه منفی بودن تست شنوایی نوزاد به چه معنا است ؟
چرا ارزیابی شنوایی کودکان مهم است؟
۱. اهمیت تشخیص زودهنگام کم شنوایی در رشد گفتار و زبان
مغز کودک در سال‌های اول زندگی مانند یک اسفنج، آماده جذب اطلاعات و یادگیری است. وقتی کودک صداهای محیط را به درستی نمی‌شنود، نمی‌تواند الگوهای گفتاری را به خوبی یاد بگیرد. برای مثال، کودکی که نمی‌تواند صدای “س” را به درستی بشنود، در تلفظ این صدا نیز مشکل خواهد داشت.
تشخیص زودهنگام کم‌شنوایی، حتی در سطح خفیف، می‌تواند از تأخیر گفتاری پیشگیری کند. تحقیقات نشان می‌دهد کودکانی که قبل از ۶ ماهگی تشخیص داده شده و مداخله درمانی دریافت کرده‌اند، در مقایسه با کودکانی که دیرتر تشخیص داده شده‌اند، مهارت‌های زبانی بهتری دارند.
۲. تأثیر شنوایی بر یادگیری و ارتباطات اجتماعی کودک
شنوایی مناسب، پایه و اساس یادگیری و تعاملات اجتماعی است. کودکی که خوب نمی‌شنود، در کلاس درس تمرکز کافی ندارد و ممکن است دستورات معلم را اشتباه متوجه شود. این مسئله می‌تواند به افت تحصیلی و کاهش اعتماد به نفس منجر شود.
در محیط‌های اجتماعی مانند مهدکودک، کودکان کم‌شنوا اغلب در برقراری ارتباط با همسالان خود مشکل دارند. آنها ممکن است از بازی‌های گروهی کناره‌گیری کنند یا در درک دستورات بازی دچار مشکل شوند.
۳. پنجره طلایی برای مداخله درمانی
سه سال اول زندگی، دوره طلایی برای رشد مهارت‌های شنیداری و گفتاری است. در این دوره، مغز بیشترین انعطاف‌پذیری را برای یادگیری دارد. ارزیابی شنوایی کودکان در این بازه زمانی حیاتی است. تجربه نشان داده است که مداخله درمانی در این دوره طلایی می‌تواند تأثیر چشمگیری در بهبود مهارت‌های ارتباطی کودک داشته باشد. برای مثال، استفاده از سمعک یا کاشت حلزون در این دوره، نتایج درمانی بسیار بهتری نسبت به مداخله در سنین بالاتر دارد.
در طول سال‌ها طبابت، موارد متعددی را مشاهده کرده‌ام که تشخیص و مداخله به‌موقع، مسیر زندگی کودک را به کلی تغییر داده است. غربالگری شنوایی نوزادان و پیگیری منظم وضعیت شنوایی کودکان، سرمایه‌گذاری ارزشمندی برای آینده آنهاست.
علائم هشداردهنده مشکلات شنوایی در کودکان
تشخیص زودهنگام مشکلات شنوایی در کودکان نیازمند توجه دقیق به نشانه‌ها و علائم هشداردهنده است. ارزیابی شنوایی کودکان باید به محض مشاهده اولین نشانه‌های مشکوک انجام شود، زیرا هر ماه تأخیر در تشخیص می‌تواند تأثیر منفی بر رشد گفتار و زبان کودک داشته باشد.
۱. نشانه‌های کم شنوایی در نوزادان
نوزادان در ماه‌های اول زندگی باید به صداهای محیط واکنش نشان دهند. به این نشانه‌ها توجه کنید:
- عدم واکنش به صداهای بلند (مانند بسته شدن در)
- عدم آرام شدن با صدای والدین
- نداشتن واکنش از جا پریدن به صداهای ناگهانی
- عدم چرخش سر به سمت صدا در ۴ ماهگی
نوزادانی که در خواب هم به صداهای بلند واکنش نشان نمی‌دهند یا با صدای مادر آرام نمی‌شوند، باید حتماً مورد ارزیابی شنوایی قرار گیرند.
۲. علائم مشکلات شنوایی در کودکان نوپا
در سنین ۱ تا ۲ سالگی، این نشانه‌ها می‌تواند هشداردهنده باشد:
- تأخیر در شروع حرف زدن
- استفاده بیشتر از اشاره به جای کلمات
- بلند کردن صدای تلویزیون
- عدم پاسخ به صدا زدن نام خود
- نامفهوم بودن گفتار در ۲ سالگی
کودکان نوپا باید بتوانند دستورات ساده را درک کنند و به آنها پاسخ دهند. اگر کودک فقط زمانی که شما را می‌بیند واکنش نشان می‌دهد، این می‌تواند نشانه‌ای از مشکل شنوایی باشد.
۳. رفتارهای مشکوک در سنین پیش دبستانی
در سنین ۳ تا ۵ سالگی به این موارد توجه کنید:
- مشکل در درک صحبت در محیط‌های شلوغ
- نزدیک شدن زیاد به تلویزیون
- صحبت کردن با صدای خیلی بلند یا خیلی آرام
- عدم تمایل به شرکت در فعالیت‌های گروهی
- خستگی زیاد پس از مهد کودک
در این سن، کودکان باید بتوانند مکالمات معمولی را به راحتی دنبال کنند. اگر کودک مرتباً می‌پرسد “چی؟” یا از شما می‌خواهد حرف‌ها را تکرار کنید، این می‌تواند نشانه‌ای از مشکل شنوایی باشد.
تجربه نشان داده است که والدین اغلب اولین کسانی هستند که متوجه این نشانه‌ها می‌شوند. توصیه می‌شود به محض مشاهده هر یک از این علائم، برای تست شنوایی‌سنجی کودک خود اقدام کنید. تشخیص زودهنگام و مداخله به موقع می‌تواند تفاوت چشمگیری در آینده کودک ایجاد کند.
نوشته پیشنهادی : تست شنوایی نوزاد در خانه
سوالات متداول
آیا انجام تست شنوایی برای کودک دردناک است؟
خیر، تست‌های شنوایی کاملاً بدون درد و غیرتهاجمی هستند. این آزمایش‌ها در محیطی آرام و دوستانه انجام می‌شوند و برای کودکان بزرگتر به صورت بازی طراحی شده‌اند.
چه زمانی باید اولین تست شنوایی کودک انجام شود؟
اولین ارزیابی شنوایی باید در ۲۴-۴۸ ساعت اول تولد انجام شود. این تست بخشی از غربالگری‌های استاندارد نوزادی است. حتی اگر نتیجه این تست طبیعی باشد، در صورت مشاهده هر نشانه مشکوک در آینده، باید مجدداً ارزیابی انجام شود.
اگر کودک من در حین تست همکاری نکند چه می‌شود؟
نگران نباشید. متخصصین شنوایی‌شناسی تجربه کافی در کار با کودکان دارند و می‌توانند با روش‌های مختلف و متناسب با سن کودک، ارزیابی را انجام دهند. گاهی ممکن است نیاز به چند جلسه باشد.
چه مدت زمانی برای انجام تست شنوایی لازم است؟
تست غربالگری نوزادان: ۵-۱۰ دقیقه
ارزیابی کامل شنوایی: ۳۰-۴۵ دقیقه
تست‌های تخصصی: ممکن است تا ۱.۵ ساعت طول بکشد
منابع :
- Hearing Loss Assessment in Children – StatPearls
- Hearing Assessment in Infants, Children, and Adolescents – AAP Publications