انواع شایع بیماری های عصب گوش چه هستند؟

بیماری های عصب گوش، همانطور که من در طول ۱۵ سال تجربه خود در کلینیک باران دیده‌ام، می‌توانند زندگی افراد را به شکل اساسی تحت تأثیر قرار دهند. این گروه از اختلالات معمولاً با کم‌شنوایی، وزوز گوش، سرگیجه یا ترکیبی از این علائم همراه هستند و گاهی تشخیص دقیق آنها چالش‌برانگیز است.

هنوز روز اولی که مادری با کودک سه ساله‌اش به کلینیک آمد را به یاد دارم. کودک هیچ واکنشی به صداهای اطراف نشان نمی‌داد، اما دلیلش مشخص نبود. با انجام آزمایش‌های تخصصی شنوایی‌سنجی توانستیم تشخیص دهیم که او دچار نوروپاتی شنوایی (ANSD) است – مشکلی که در آن گوش داخلی صدا را دریافت می‌کند اما سیگنال‌های صوتی به درستی به مغز منتقل نمی‌شوند. امروز، همان کودک با کمک کاشت حلزون و توانبخشی منظم، به مدرسه عادی می‌رود و می‌تواند ارتباط برقرار کند.

• انواع شایع بیماری‌های عصب گوش (عصب شنوایی) را به زبان ساده و به صورت فهرست برایتان آورده‌ام:
• ۱. نورینوم آکوستیک (شوانوم وستیبولار)
• یک تومور غیرسرطانی که روی عصب شنوایی رشد می‌کند و می‌تواند باعث کاهش شنوایی و وزوز گوش شود.
• ۲. نوریت گوش (نوریت وستیبولار یا نوریت عصب شنوایی)
• التهاب عصب گوش که موجب سرگیجه ناگهانی، تهوع و مشکلات شنوایی می‌شود.
• ۳. کراتینوز عصب گوش (Neuritis optica – که البته بیشتر عنوان مربوط به بینایی است ولی در برخی متون قدیمی کاربرد دارد)
• درگیری عصب گوش می‌تواند منجر به کاهش ناگهانی شنوایی شود.
• ۴. آتروفی عصب گوش
• تحلیل یا ضعیف شدن عصب گوش که اغلب سبب کاهش تدریجی شنوایی می‌شود، مخصوصاً در سنین بالا.
• ۵. اختلال شنوایی عصبی (ناشی از آسیب به عصب گوش یا مسیرهای عصبی شنوایی)
• این اختلال باعث می‌شود که صداها به درستی به مغز نرسد و معمولاً با سمعک هم بهبود نمی‌یابد.
• ۶. منیر (مرض منییر)
• یک بیماری که می‌تواند هم گوش داخلی و هم عصب شنوایی را درگیر کند و باعث کاهش شنوایی، وزوز گوش و سرگیجه شود.
• ۷. وزوز گوش (Tinnitus)

شنیدن صدا در گوش بدون وجود منبع خارجی، که ممکن است به علت آسیب یا تحریک عصب گوش ایجاد شود.

در این مقاله، می‌خواهم دانش و تجربیاتم درباره بیماری‌های عصب گوش را با شما به اشتراک بگذارم تا مسیر تشخیص و درمان برای شما و عزیزانتان هموارتر شود.

انواع شایع بیماری‌های مرتبط با عصب گوش :

در صورتی که پس از مطالعه مقاله «انواع شایع بیماری های عصب گوش» احساس کردید نیاز به ارزیابی دقیق‌تر شنوایی یا مشاوره تخصصی دارید، پیشنهاد می‌کنیم حتماً به برگه مراکز شنوایی سنجی کشور و مراکز شنوایی سنجی تهران مراجعه کنید. این صفحات به شما کمک می‌کنند تا به آسانی مراکز معتبر شنوایی سنجی را در سراسر کشور، به ویژه تهران، پیدا کرده و از خدمات تخصصی آن‌ها بهره‌مند شوید. معاینه به موقع و مشاوره با متخصصان می‌تواند نقش مهمی در کنترل و درمان مشکلات عصب گوش ایفا کند.
مراکز شنوایی سنجی کشور | مراکز شنوایی سنجی تهران

1. کم شنوایی حسی عصبی:

بیماری های عصب گوش اغلب با کم‌شنوایی حسی عصبی بروز می‌کنند که شایع‌ترین نوع کم‌شنوایی دائمی است. این مشکل زمانی اتفاق می‌افتد که سلول‌های مویی ظریف داخل حلزون گوش (که مانند میکروفون‌های کوچک عمل می‌کنند) یا خود عصب شنوایی آسیب ببینند.

علل شایع دیگر این نوع کم‌شنوایی عبارتند از:

• افزایش سن (پیرگوشی)
• عوامل ژنتیکی
• عفونت‌هایی مانند مننژیت
• برخی داروها (اتوتوکسیک) مانند آنتی‌بیوتیک‌های خاص
• بیماری‌های سیستمیک مانند دیابت

2. نوروم آکوستیک:

نوروم آکوستیک یکی از مهم‌ترین بیماری‌های عصب گوش است که با رشد تومور خوش‌خیمی روی عصب وستیبولوکوکلئار (عصب هشتم مغزی که مسئول شنوایی و تعادل است) مشخص می‌شود.

علائم کلیدی:

• کم‌شنوایی یک‌طرفه و پیشرونده
• وزوز گوش (معمولاً یک‌طرفه)
• اختلالات تعادلی و سرگیجه
• در موارد پیشرفته: سردرد، بی‌حسی صورت، ضعف عضلات صورت

خانمی ۵۲ ساله را به یاد می‌آورم که برای بررسی کم‌شنوایی یک‌طرفه به کلینیک باران آمد. نکته مشکوک در ارزیابی او، نتایج غیرطبیعی تست ABR بود که نشان می‌داد انتقال سیگنال در مسیر عصب شنوایی دچار اختلال شده است. ما او را برای MRI با تزریق ماده حاجب ارجاع دادیم که تومور کوچکی روی عصب شنوایی راست تشخیص داده شد.

3. نوروپاتی شنوایی (ANSD):

بیماری‌های عصب گوش گاهی به شکل نوروپاتی شنوایی بروز می‌کنند که یکی از پیچیده‌ترین اختلالات شنوایی است. در این وضعیت، سلول‌های مویی داخلی حلزون ممکن است نسبتاً سالم باشند، اما انتقال سیگنال از این سلول‌ها به مغز دچار اشکال است. چالش اصلی این بیماران، مشکل جدی در درک گفتار علی‌رغم داشتن شنوایی محیطی است. مانند دختر جوانی که در کلینیک باران می‌گفت: “من صداها را می‌شنوم، اما نمی‌فهمم مردم چه می‌گویند، انگار همه به زبان دیگری صحبت می‌کنند.”

تشخیص ANSD :

• وجود پاسخ‌های OAE (نشان‌دهنده عملکرد نسبتاً سالم سلول‌های مویی خارجی)
• عدم وجود یا اختلال شدید در موج‌های ABR (نشان‌دهنده مشکل در مسیر عصبی)

راهکارهای درمانی برای این بیماران می‌تواند شامل:

• سمعک‌های خاص (اگرچه نتایج متغیر است)
• کاشت حلزون (که در بسیاری موارد نتایج خوبی نشان داده است)
• روش‌های ارتباطی جایگزین و تکمیلی مانند لب‌خوانی

نوشته پیشنهادی : راه های تشخیص و درمان سرگیجه گوش میانی

4. بیماری منییر

بیماری منییر یکی از چالش‌برانگیزترین بیماری‌های عصب گوش است که با افزایش فشار مایع داخلی گوش (اندولنف) مشخص می‌شود. این بیماری معمولاً با سه علامت اصلی خود را نشان می‌دهد:

• حملات سرگیجه شدید (که می‌تواند ساعت‌ها طول بکشد)
• کم‌شنوایی نوسانی (معمولاً در فرکانس‌های پایین)
• وزوز گوش و احساس پری در گوش

آقای ۴۵ ساله‌ای را به یاد می‌آورم که هنگام حمله، روی زمین کلینیک نشسته و سرش را با دست‌هایش محکم گرفته بود. او می‌گفت: “احساس می‌کنم در حال افتادن از یک ساختمان بلند هستم، و صدای زنگ در گوشم دیوانه‌ام می‌کند.”

راهکارهای مدیریتی که در کلینیک باران برای بیماران منییر توصیه می‌کنیم شامل:

• رژیم غذایی کم‌نمک (برای کاهش احتباس مایعات)
• پرهیز از محرک‌هایی مانند الکل، کافئین و استرس
• داروها برای کنترل سرگیجه و تهوع در هنگام حملات
• دیورتیک‌ها (داروهای ادرارآور) برای کمک به کاهش فشار مایع داخلی گوش
• تزریقات داخل گوشی (جنتامایسین یا کورتیکواستروئید) در موارد مقاوم
• در موارد بسیار شدید، اقدامات جراحی مانند قطع عصب تعادلی یا لابیرنتکتومی

5. کم شنوایی ناگهانی

کم‌شنوایی ناگهانی حسی عصبی (SSNHL) یکی از اورژانس‌های بیماری‌های عصب گوش است که با افت شنوایی سریع طی چند ساعت تا چند روز مشخص می‌شود. این وضعیت اغلب فقط یک گوش را درگیر می‌کند و گاهی با وزوز گوش و احساس پری گوش همراه است. من همیشه این جمله را به بیمارانم می‌گویم: “کم‌شنوایی ناگهانی مانند سکته قلبی برای گوش است – نیاز به توجه اورژانسی دارد.”

علل احتمالی متعددی برای SSNHL وجود دارد، از جمله:

• عفونت‌های ویروسی
• اختلالات عروقی (کاهش خون‌رسانی به گوش داخلی)
• بیماری‌های خودایمنی
• فشار داخل جمجمه

اهمیت مراجعه سریع (۲۴-۷۲ ساعت اول) بسیار حیاتی است زیرا شانس بهبودی با گذشت زمان کاهش می‌یابد. درمان اولیه معمولاً شامل کورتیکواستروئیدها (خوراکی یا تزریقی) است.

6. پیرگوشی

بیماری‌های عصب گوش با افزایش سن شیوع بیشتری پیدا می‌کنند. پیرگوشی (پرسبی‌کوزیس) کم‌شنوایی حسی عصبی تدریجی است که با افزایش سن رخ می‌دهد و به دلیل از دست رفتن تدریجی سلول‌های مویی و نورون‌های شنوایی ایجاد می‌شود.

علائم شایع پیرگوشی عبارتند از:

• مشکل در شنیدن صداهای زیر (مانند صدای زنان و کودکان)
• دشواری درک گفتار در محیط‌های پر سر و صدا
• نیاز به افزایش صدای تلویزیون یا تکرار صحبت‌ها

راهکارهای بهبود کیفیت زندگی در افراد با پیرگوشی:

• استفاده منظم از سمعک مناسب و تنظیم‌شده
• آموزش راهبردهای ارتباطی به فرد و خانواده
• استفاده از وسایل کمک‌شنیداری محیطی (مانند سیستم‌های FM، تلفن‌های تقویت‌شده)
• توانبخشی شنیداری برای بهبود مهارت‌های پردازش شنوایی

راه‌های تشخیص دقیق بیماری‌های عصب گوش: از مطب تا آزمایشگاه

1. شنوایی سنجی (ادیومتری تون خالص و گفتاری): پایه اصلی تشخیص

شنوایی‌سنجی، سنگ بنای تشخیص بیماری‌های عصب گوش است. این آزمایش آستانه شنوایی فرد را در فرکانس‌های مختلف (از بم تا زیر) و قدرت درک کلمات را اندازه‌گیری می‌کند.

با بررسی الگوی ادیوگرام می‌توانیم تشخیص دهیم که کم‌شنوایی از چه نوعی است:

• کم‌شنوایی انتقالی: مشکل در گوش خارجی یا میانی که مانع انتقال صوت به گوش داخلی می‌شود
• کم‌شنوایی حسی عصبی: آسیب به گوش داخلی یا عصب شنوایی
• کم‌شنوایی آمیخته: ترکیبی از هر دو نوع فوق

این تست به ما کمک می‌کند درمان مناسب (سمعک، کاشت حلزون، دارو یا جراحی) را انتخاب کنیم.

2. تست ABR

در تشخیص بیماری‌های عصب گوش، ABR یک آزمایش کلیدی است که فعالیت الکتریکی عصب شنوایی و ساقه مغز را در پاسخ به صدا ثبت می‌کند. این تست غیرتهاجمی با چسباندن الکترودهایی به پوست سر و پخش صدا از طریق هدفون انجام می‌شود.

کاربردهای اصلی ABR عبارتند از:

• تشخیص کم‌شنوایی در نوزادان و افرادی که قادر به همکاری در آزمون‌های رفتاری نیستند
• کمک به تشخیص نوروم آکوستیک (تومور عصب شنوایی)
• تشخیص نوروپاتی شنوایی
• بررسی مسیر عصبی شنوایی در کسانی که دچار سرگیجه یا مشکلات نورولوژیک هستند

نتایج ABR	تفسیر احتمالی
تأخیر در موج V	مشکوک به نوروم آکوستیک
عدم وجود امواج با OAE طبیعی	مشکوک به نوروپاتی شنوایی
افزایش آستانه	کم‌شنوایی حسی عصبی

3. تست OAE

OAE یکی از آزمایش‌های مهم در تشخیص بیماری‌های عصب گوش است که سلامت سلول‌های مویی خارجی حلزون را بررسی می‌کند. این سلول‌ها در پاسخ به صدا، پژواک صوتی ضعیفی تولید می‌کنند که با میکروفون حساسی در کانال گوش قابل ثبت است.

کاربردهای مهم OAE:

• غربالگری شنوایی نوزادان (سریع و غیرتهاجمی)
• کمک به تفکیک محل ضایعه در کم‌شنوایی حسی عصبی
• تشخیص افتراقی نوروپاتی شنوایی (در این حالت OAE طبیعی است اما ABR غیرطبیعی)
• پایش اثرات داروهای اتوتوکسیک بر شنوایی

4. تصویربرداری (MRI و CT اسکن)

تصویربرداری نقشی حیاتی در تشخیص دقیق بیماری‌های عصب گوش دارد. در کلینیک باران، ما معمولاً پس از مشاهده نتایج غیرطبیعی در آزمایش‌های شنوایی، بیماران را برای تصویربرداری ارجاع می‌دهیم.

MRI با تزریق گادولینیوم: روش انتخابی برای:

• تشخیص قطعی نوروم آکوستیک
• بررسی عصب شنوایی و مسیرهای شنوایی مرکزی
• شناسایی ناهنجاری‌های ساختاری گوش داخلی مانند آپلازی عصب شنوایی

CT اسکن: برای بررسی ساختارهای استخوانی گوش کاربرد دارد و در موارد زیر مفید است:

• بررسی آناتومی گوش قبل از جراحی کاشت حلزون
• شناسایی اسکلروز استخوانچه‌ها
• تشخیص ناهنجاری‌های مادرزادی استخوانی گوش

5. آزمایش‌های تعادل (مانند VNG/ENG):

بسیاری از بیماری‌های عصب گوش، سیستم تعادلی را نیز درگیر می‌کنند. آزمایش‌های تعادلی به ما کمک می‌کنند تا عملکرد سیستم وستیبولار (تعادلی) گوش داخلی و ارتباط آن با چشم‌ها را ارزیابی کنیم. در آزمایش VNG (ویدئونیستاگموگرافی) یا ENG (الکترونیستاگموگرافی)، حرکات چشم در پاسخ به تحریکات مختلف (مانند تغییر وضعیت سر، تحریک حرارتی گوش یا حرکات چرخشی) بررسی می‌شود. این آزمایش‌ها در تشخیص بیماری‌هایی مانند منییر، نوریت وستیبولار و نوروم آکوستیک بسیار کمک‌کننده هستند.

روش‌های درمان و مدیریت مشکلات عصب گوش: از سمعک تا جراحی

1. سمعک‌ها: اولین خط درمان برای اکثر کم‌شنوایی‌های حسی عصبی

سمعک‌ها در درمان بیماری‌های عصب گوش که منجر به کم‌شنوایی شده‌اند، نقش محوری دارند. این دستگاه‌ها صداها را دریافت، تقویت و پردازش می‌کنند تا برای فرد کم‌شنوا قابل شنیدن باشند.

این فرآیند شامل چندین مرحله حیاتی است:

1. ارزیابی دقیق نیازها: نه فقط میزان کم‌شنوایی، بلکه سبک زندگی، فعالیت‌های روزمره و انتظارات فرد
2. انتخاب نوع مناسب سمعک: از انواع متعدد مانند:

• پشت گوشی (BTE)
• داخل گوشی (ITE)
• کاملاً داخل کانال (CIC)
• دریافت‌کننده در کانال (RIC)

1. قالب‌گیری دقیق: برای اطمینان از راحتی و عملکرد بهینه
2. تنظیم (فیتینگ) سمعک: براساس ادیوگرام و ترجیحات شنیداری فرد
3. پیگیری و تنظیمات مجدد: برای اطمینان از رضایت و سازگاری

2. کاشت حلزون شنوایی: راه حلی پیشرفته برای موارد شدید و عمیق (ادامه)

• فعال‌سازی: معمولاً ۳-۴ هفته پس از جراحی، پردازشگر خارجی توسط شنوایی‌شناس برنامه‌ریزی و تنظیم می‌شود
• توانبخشی: برنامه منظم و طولانی‌مدت برای آموزش مغز جهت تفسیر سیگنال‌های جدید
• تنظیمات دوره‌ای: پیگیری‌ها و تنظیم مجدد پردازشگر برای بهینه‌سازی شنوایی

3. دارودرمانی و تزریقات: کنترل علائم و درمان موارد خاص

دارودرمانی در بیماری‌های عصب گوش نقشی مهم در کنترل علائم و در برخی موارد، اصلاح روند بیماری دارد. با تجربه چندین ساله در کلینیک باران، می‌توانم بگویم داروها در شرایط زیر کمک‌کننده هستند:

کورتیکواستروئیدها (پردنیزولون، دگزامتازون):

• درمان خط اول برای کم‌شنوایی ناگهانی حسی عصبی
• کاهش التهاب در برخی بیماری‌های اتوایمیون گوش
• می‌تواند به صورت خوراکی یا تزریق داخل گوش تجویز شود

داروهای کنترل سرگیجه:

• بتاهیستین: برای کاهش تکرار و شدت حملات منییر
• دیازپام و مکلیزین: برای کنترل سرگیجه حاد
• پرومتازین: برای کنترل تهوع همراه با سرگیجه

دیورتیک‌ها (داروهای ادرارآور):

• برای کاهش فشار اندولنف در بیماری منییر
• کمک به کاهش احتباس مایعات در گوش داخلی

تزریقات داخل گوش:

• تزریق جنتامایسین: برای کنترل سرگیجه در بیماری منییر مقاوم (با ریسک تأثیر بر شنوایی)
• تزریق کورتیکواستروئید: برای درمان کم‌شنوایی ناگهانی که به درمان خوراکی پاسخ نداده

آقای ۶۲ ساله‌ای که با کم‌شنوایی ناگهانی شدید به کلینیک باران مراجعه کرد را به یاد دارم. اقدام سریع در تجویز کورتیکواستروئید طی ۲۴ ساعت اول و سپس تزریق داخل گوشی در هفته دوم، باعث بازگشت تقریباً کامل شنوایی او شد.

نوشته پیشنهادی : علت اصلی وزوز گوش ناشی از اعصاب چیست؟

سوالات متداول (FAQ)

منابع :

1. Acoustic Neuroma – Symptoms and Causes
2. Acoustic Neuroma Symptoms & Causes