گفتار درمانی کودک کم شنوا موضوع این نوشته است. شنیدن صدای کودک و برقراری ارتباط با او، یکی از شیرین‌ترین لحظات زندگی هر پدر و مادری است. اما گاهی این تجربه با چالش‌هایی همراه می‌شود. یکی از این چالش ها کم شنوایی کودک است.

کم شنوایی در کودکان می‌تواند تأثیر قابل توجهی بر رشد گفتاری و ارتباطی آنها داشته باشد. خوشبختانه با پیشرفت علم گفتار درمانی و روش‌های نوین توانبخشی، امکان کمک به این کودکان بیش از هر زمان دیگری فراهم شده است.

تشخیص به موقع کم شنوایی بسیار مهم است. هر چه زودتر متوجه مشکل شنوایی کودک شوید، شانس درمان موفق بیشتر می‌شود. برای مثال، کودکی که در ۶ ماهگی تشخیص داده شده، نتایج بهتری نسبت به تشخیص در ۲ سالگی خواهد داشت.

امروزه متخصصان گفتاردرمانی از روش‌های جدید برای کمک به این کودکان استفاده می‌کنند. آنها با بازی و تمرین‌های ساده، به کودک کمک می‌کنند تا بهتر حرف بزند.

ما می‌خواهیم در این نوشته ، همه چیز را درباره گفتار درمانی کودک کم شنوا یا ناشنوا به شما یاد بدهیم. توضیح بدهیم که گفتار درمانی از چه زمانی باید شروع شود. چرا گفتار درمانی کودک ناشنوا یا کم شنوا مهم است ؟ و چه تمرینات گفتاردرمانی در خانه می شود انجام داد.

نوشته پیشنهادی : تاثیر کم شنوایی بر گفتار و زبان

اما قبل از آن اجازه بدهید بگوییم اساسا چرا کودک کم شنوا بعد از سمعک یا کاشت حلزون بازهم به گفتاردرمانی نیاز دارد؟

چرا گفتار درمانی کودک کم شنوا لازم است ؟

تصور کنید می‌خواهید یک زبان جدید را یاد بگیرید. اولین قدم چیست؟ گوش دادن! کودکان هم دقیقاً همین طور زبان را می‌آموزند. آنها ابتدا صداها را می‌شنوند، تکرار می‌کنند و کم کم یاد می‌گیرند حرف بزنند. وقتی کودکی در یک دوره ای ( بخصوص زمان طلایی ) نمی‌تواند خوب بشنود ، این کمبود محرک هایی شنیداری باعث ضعف در مهارتهای شنیداری او می شود.

حتی اگر هم اکنون سمعک یا دستگاه کاشت حلزون را دریافت کرده باشد. مهم است که سریعا گفتار درمانی کودک کم شنوا را شروع کنید.

مغز نیاز به آموزش دارد،  تصور کنید یک نوازنده پیانو که سال‌ها نتوانسته پیانو بزند، حالا یک پیانوی جدید دریافت کرده است. آیا به محض داشتن پیانو می‌تواند بنوازد؟ خیر! او نیاز به تمرین دارد. مغز کودک کم شنوا هم همینطور است. سمعک یا کاشت حلزون فقط ابزار شنیدن را فراهم می‌کند، اما مغز باید یاد بگیرد این صداهای جدید را چطور پردازش و معنی کند.

تفسیر صداهای جدید وقتی کودک برای اولین بار صداها را می‌شنود، برایش مثل یک زبان کاملاً جدید است. مثلاً:

• صدای در زدن
• صدای آب
• صدای خنده
• صدای موسیقی همه این‌ها برای او ناآشنا هستند و باید یاد بگیرد هر صدا مربوط به چیست.

مهارت‌های گفتاری داشتن توانایی شنیدن به تنهایی کافی نیست. کودک باید:

• یاد بگیرد چطور صداها را تقلید کند.
• کلمات را درست تلفظ کند.
• جملات معنادار بسازد.
• لحن مناسب را در گفتار استفاده کند.
• روایت گری خوبی از اتفاقات داشته باشد.
• مکالمه خوبی با دیگران برقرار کند.

نقش گفتار درمانگر گفتار درمانگر در این مسیر:

• به کودک کمک می‌کند صداها را تشخیص دهد.
• تمرینات هدفمند برای اهداف فوق طراحی می‌کند.
• پیشرفت کودک را ارزیابی می‌کند.
• به والدین آموزش می‌دهد چطور در خانه تمرین کنند.

بدون گفتار درمانی کم شنوا ، داشتن سمعک یا کاشت حلزون مثل داشتن یک ابزار بدون دفترچه راهنماست. کودک و خانواده نیاز دارند یاد بگیرند چطور از این فناوری به بهترین شکل استفاده کنند.

تاخیر در شروع گفتار درمانی می‌تواند مشکلات جدی ایجاد کند. تصور کنید ساختمانی که پایه‌اش محکم نیست. هر چه بالاتر می‌رود، خطر ریزش بیشتر می‌شود. مشکلات گفتاری هم همین طور هستند. اگر در سنین پایین درمان نشوند، می‌توانند باعث:

• مشکلات یادگیری در مدرسه
• انزوای اجتماعی
• اعتماد به نفس پایین
• مشکلات رفتاری شوند. برای مثال، کودکی که در ۶ سالگی وارد مدرسه می‌شود اما نمی‌تواند درست صحبت کند، ممکن است از ارتباط با همکلاسی‌هایش اجتناب کند و منزوی شود.

گفتار درمانی برای کودک کم شنوا باید به محض تشخیص کم شنوایی آغاز شود. ( حتی برای کودک زیر یکسال ). دوران طلایی رشد زبان و گفتار در سال‌های اول زندگی است و هر چه زودتر مداخلات درمانی شروع شود، نتایج بهتری به دست می‌آید. بهترین زمان برای تشخیص کم شنوایی، دوران نوزادی است و به همین دلیل در بسیاری از بیمارستان‌ها غربالگری شنوایی نوزادان انجام می‌شود.

برای کودکانی که کاندید کاشت حلزون هستند، شرکت در جلسات منظم گفتار درمانی در دوره استفاده از سمعک بسیار مهم و ضروری است. این جلسات به کودک کمک می‌کند تا مهارت‌های پایه شنیداری را کسب کند و آمادگی لازم برای استفاده از کاشت حلزون را به دست آورد. همچنین گفتار درمانگر می‌تواند پیشرفت کودک را در استفاده از سمعک ارزیابی کند و این اطلاعات در تصمیم‌گیری برای زمان مناسب کاشت حلزون مفید خواهد بود.

نوشته پیشنهادی : گفتار درمانی بعد از عمل کاشت حلزون چگونه است ؟

حتی اگر کم شنوایی در سنین بالاتر تشخیص داده شود، باز هم باید گفتار درمانی را بلافاصله آغاز کرد. هر چند نتایج درمان در سنین پایین‌تر بهتر است، اما هیچ وقت برای شروع گفتار درمانی دیر نیست. گفتار درمانگر با توجه به سن کودک، میزان کم شنوایی و نیازهای خاص او، برنامه درمانی مناسبی را طراحی می‌کند و با همکاری خانواده آن را پیش می‌برد.

گفتاردرمانی دقیقا چه کمکی به کودک کم شنوا می کند؟

گفتار درمانی به کودکان کم شنوا کمک‌های متنوع و مهمی می‌کند. در ادامه به صورت ساده و مرحله به مرحله این کمک‌ها را توضیح می‌دهم:

توجه : این اقدامات بصورت کلی نوشته شده اند. قطعا هر کودک کم شنوا برنامه گفتار درمانی منحصر به خودش را دارد. آنچه درادامه ذکر کردیم بصورت کلی می تواند چنین باشد

قبل از کاشت حلزون :

گفتار درمانی به کودک کمک می‌کند تا از باقیمانده شنوایی خود به بهترین شکل استفاده کند. درمانگر با تمرینات مختلف، مهارت‌های پایه شنیداری را تقویت می‌کند و کودک را برای استفاده از کاشت حلزون آماده می‌سازد.

مثال کاربردی :

گفتار درمانگر یک جلسه بازی با صداهای بلند ترتیب می‌دهد. او از طبل، زنگوله و سوت استفاده می‌کند. هر بار که صدایی تولید می‌شود، کودک باید یک توپ رنگی را در سبد مخصوص بیندازد. برای مثال، صدای طبل با توپ قرمز، صدای زنگوله با توپ آبی و صدای سوت با توپ زرد مشخص می‌شود. این بازی به کودک کمک می‌کند تا تفاوت بین صداها را تشخیص دهد و به آن‌ها واکنش نشان دهد.

6 ماه ابتدایی پس از استفاده از سمعک یا کاشت حلزون:

در این دوره، گفتار درمانگر به کودک کمک می‌کند تا به صداهای جدید عادت کند. او تمریناتی برای تشخیص و تمایز صداها طراحی می‌کند و به کودک می‌آموزد چگونه به صداهای محیط و گفتار توجه کند.

مثال کاربردی :

درمانگر یک “باغ وحش صوتی” درست می‌کند. او تصاویر حیوانات مختلف را روی دیوار می‌چسباند و صدای هر حیوان را با کیفیت خوب پخش می‌کند. کودک یک چوب جادویی دارد و باید با شنیدن هر صدا، به تصویر حیوان مربوطه اشاره کند. وقتی جواب درست است، تصویر حیوان با یک چراغ LED روشن می‌شود. این بازی هیجان‌انگیز به کودک کمک می‌کند تا ارتباط بین صداها و تصاویر را یاد بگیرد.

گفتار درمانی با هدف توانبخشی شنیداری:

گفتار درمانگر نقش مهمی در توانبخشی شنیداری دارد. او با تمرینات متنوع، مهارت‌های شنیداری کودک را از سطوح پایه (مثل تشخیص وجود صدا) تا سطوح پیشرفته (مثل درک گفتار در محیط‌های پر سر و صدا) تقویت می‌کند.

مثال کاربردی :

درمانگر یک “اتاق موسیقی” طراحی می‌کند که در آن صداهای مختلف از جهات گوناگون پخش می‌شود. کودک چشم‌بند می‌زند و روی یک صندلی چرخان می‌نشیند. با شنیدن هر صدا (مثل زنگ تلفن، صدای در، آواز پرنده)، باید به سمت منبع صدا بچرخد و نوع صدا را حدس بزند. این تمرین به تقویت جهت‌یابی شنوایی و تشخیص صداها کمک می‌کند.

کمک به بیان هدفمند اولین کلمات

گفتار درمانگر با استفاده از بازی‌ها و فعالیت‌های جذاب، کودک را تشویق می‌کند تا اولین کلمات را بیان کند. او کلمات ساده و پرکاربرد را انتخاب می‌کند و به کودک می‌آموزد چگونه آن‌ها را تلفظ کند و در موقعیت‌های مناسب به کار ببرد.

یک مثال کاربردی :

درمانگر یک “جعبه جادویی” دارد که پر از اسباب‌بازی‌های مورد علاقه کودک است. او اسباب‌بازی‌ها را یکی یکی بیرون می‌آورد و منتظر می‌ماند تا کودک نام آن را بگوید. برای مثال، وقتی توپ را نشان می‌دهد، صبر می‌کند تا کودک بگوید “توپ”. اگر کودک کلمه را درست بگوید، می‌تواند با آن اسباب‌بازی بازی کند. این روش انگیزه طبیعی برای صحبت کردن ایجاد می‌کند.

بیان اولین جملات:

برای کمک به کودک در بیان اولین جملات، گفتار درمانگر از تصاویر، اسباب بازی‌ها و داستان‌های ساده استفاده می‌کند. او به کودک می‌آموزد چگونه کلمات را کنار هم قرار دهد تا معنی مورد نظرش را برساند.

یک مثال کاربردی :

گفتاردرمانگر یک “خانه عروسکی” بزرگ با وسایل و عروسک‌های متحرک دارد. او موقعیت‌های روزمره مثل غذا خوردن، خوابیدن، یا بازی کردن را با عروسک‌ها نمایش می‌دهد و از کودک می‌خواهد آنچه می‌بیند را توصیف کند. مثلاً “عروسک غذا می‌خورد” یا “عروسک می‌خوابد”. این بازی به کودک کمک می‌کند تا جملات ساده را در بافت معنادار تمرین کند.

کمک به ساخت اولین جملات مرکب

گفتار درمانگر با استفاده از داستان‌های پیچیده‌تر و بازی‌های نقش، به کودک کمک می‌کند تا جملات مرکب را بسازد. او به کودک می‌آموزد چگونه از کلمات ربط استفاده کند و ایده‌های مختلف را به هم پیوند دهد.

یک مثال کاربردی :

گفتاردرمانگر یک “کتاب داستان تعاملی” درست کرده که در آن تصاویر متحرک با ولکرو به صفحات متصل می‌شوند. کودک می‌تواند تصاویر را جابجا کند و داستان را تغییر دهد. مثلاً “پسر چتر را برداشت چون باران می‌آمد” یا “دختر کلاه پوشید چون هوا سرد بود”. این فعالیت به درک و بیان روابط علت و معلولی کمک می‌کند.

بکارگیری درست قواعد گرامری

گفتار درمانگر با استفاده از تمرینات متنوع و بازی‌های زبانی، قواعد گرامری را به کودک می‌آموزد. او به کودک کمک می‌کند تا زمان‌های مختلف فعل، ضمایر و ساختارهای دستوری را به درستی به کار ببرد.

یک مثال کاربردی :

درمانگر یک “بازی نمایشی” ترتیب می‌دهد که در آن کودک و درمانگر نقش‌های مختلف را بازی می‌کنند. آن‌ها کارهای مختلف را در زمان‌های متفاوت انجام می‌دهند و درباره‌اش صحبت می‌کنند. مثلاً “من الان می‌دوم”، “من دیروز دویدم”، “فردا خواهم دوید”. این بازی به یادگیری زمان‌های مختلف فعل کمک می‌کند.

تقویت مهارت روایتگری:

برای تقویت مهارت روایتگری، گفتار درمانگر از تصاویر متوالی، کتاب‌های داستان و فعالیت‌های خلاقانه استفاده می‌کند. او به کودک می‌آموزد چگونه یک داستان را با ترتیب منطقی و جزئیات کافی تعریف کند.

یک مثال کاربردی :

گفتاردرمانگر یک “تئاتر عروسکی” راه می‌اندازد که کودک کارگردان آن است. او باید با استفاده از عروسک‌های انگشتی، یک داستان را از ابتدا تا انتها تعریف کند. درمانگر با سؤالات هدایت‌کننده (“بعدش چی شد؟”، “چرا این اتفاق افتاد؟”) به کودک کمک می‌کند تا داستان را با جزئیات و ترتیب منطقی تعریف کند.

بهبود تلفظ صداها: 

گفتار درمانگر با استفاده از تمرینات خاص و بازی‌های صوتی، به کودک کمک می‌کند تا تلفظ صحیح صداها را یاد بگیرد. او نحوه قرار گرفتن زبان، لب‌ها و فک را برای تولید هر صدا به کودک آموزش می‌دهد.

گفتاردرمانگر یک “آینه جادویی” دارد که در آن کودک می‌تواند حرکات دهان و زبان خود را ببیند. برای آموزش صدای “ر”، از تصویر ماشین و صدای موتور استفاده می‌کند. او به کودک نشان می‌دهد چطور زبانش را به سقف دهان بچسباند و لرزش ایجاد کند. سپس با بازی‌های مختلف مثل “ماشین‌بازی” این صدا را تمرین می‌کنند.

تقویت درک شنیداری:

برای تقویت درک شنیداری، گفتار درمانگر از تمرینات متنوعی استفاده می‌کند. این تمرینات شامل گوش دادن به داستان‌ها و پاسخ به سؤالات، اجرای دستورات شفاهی و تشخیص تفاوت‌های ظریف در کلمات مشابه است.

یک مثال کاربردی :

 درمانگر یک “آشپزخانه کوچک” درست کرده که در آن کودک نقش سرآشپز را بازی می‌کند. او باید دستورالعمل‌های چند مرحله‌ای را گوش کند و اجرا کند. مثلاً “اول سیب را بشور، بعد آن را خشک کن، و در ظرف قرمز بگذار”. پیچیدگی دستورات به تدریج افزایش می‌یابد.

بهبود مهارت‌های مکالمه:

گفتار درمانگر با ایجاد موقعیت‌های مکالمه در جلسات درمانی، به کودک می‌آموزد چگونه گفتگو را شروع کند، نوبت را رعایت کند و به صحبت‌های طرف مقابل پاسخ مناسب دهد.

یک مثال کاربردی :

درمانگر یک “کافه کوچک” شبیه‌سازی می‌کند که در آن کودک گاهی نقش مشتری و گاهی نقش گارسون را بازی می‌کند. او باید سفارش بدهد، سؤال بپرسد، به سؤالات پاسخ دهد و تعامل مناسب داشته باشد. این بازی مهارت‌های اجتماعی و مکالمه را در یک محیط واقعی تمرین می‌کند.

تقویت مهارت‌های خواندن و نوشتن: 

گفتار درمانگر با تمرکز بر آگاهی واجی، به کودک کمک می‌کند تا ارتباط بین صداها و حروف را درک کند. او از بازی‌های کلمه‌سازی، قافیه‌سازی و تجزیه کلمات به اجزای کوچک‌تر استفاده می‌کند تا پایه‌های خواندن و نوشتن را در کودک تقویت کند.

یک مثال کاربردی :

درمانگر یک “بازی حروف موزیکال” طراحی کرده که در آن حروف بزرگ روی زمین چیده شده‌اند. موسیقی پخش می‌شود و کودک دور حروف می‌چرخد. وقتی موسیقی قطع می‌شود، درمانگر یک کلمه می‌گوید و کودک باید روی حرف اول آن کلمه بپرد. این بازی آگاهی واجی و ارتباط صدا-حرف را تقویت می‌کند.

نوشته پیشنهادی : مراحل تربیت شنوایی چگونه است ؟

خانواده، کلید طلایی موفقیت در گفتاردرمانی کم شنوا 

والدین نقش حیاتی در موفقیت گفتار درمانی کودک کم شنوا دارند. آنها بیشترین زمان را با کودک می‌گذرانند و می‌توانند تمرینات را در موقعیت‌های طبیعی روزمره انجام دهند. برخلاف درمانگر که هفته‌ای یک یا دو جلسه کودک را می‌بیند، والدین در تمام لحظات زندگی با کودک هستند و می‌توانند هر موقعیت را به یک فرصت یادگیری تبدیل کنند.

مشارکت خانواده مزایای زیادی دارد. وقتی مادر می‌داند چطور هنگام آشپزی نام مواد غذایی را به کودک یاد دهد، یا پدر می‌داند چطور موقع بازی در پارک از موقعیت‌ها برای آموزش استفاده کند، یادگیری در محیطی طبیعی و با سرعت بیشتری اتفاق می‌افتد. همچنین وقتی والدین تمرینات را در خانه انجام می‌دهند، نیاز به جلسات درمانی کمتر می‌شود و این به کاهش هزینه‌ها کمک می‌کند.

برای مشارکت مؤثر، والدین باید در جلسات درمانی حضور داشته باشند. آنها باید روش‌های درست را از درمانگر یاد بگیرند و برنامه هفتگی دریافت کنند. در پایان هر هفته نیز باید گزارشی از پیشرفت کودک و چالش‌های احتمالی را به درمانگر ارائه دهند تا برنامه هفته بعد بر اساس آن تنظیم شود.

دوره‌های آموزشی خانواده‌محور فرصت خوبی برای یادگیری والدین است. در این دوره‌ها، والدین با اصول گفتار درمانی، روش‌های تحریک زبانی و نحوه استفاده از موقعیت‌های روزمره برای آموزش آشنا می‌شوند. همچنین می‌توانند تجربیات خود را با سایر والدین به اشتراک بگذارند.

والدین باید وضعیت سمعک یا کاشت حلزون کودک را مرتب بررسی کنند. آنها باید هر گونه تغییر در واکنش کودک به صداها را به متخصص گزارش دهند. همچنین باید از کارکرد صحیح باتری‌ها و تمیز بودن قطعات اطمینان حاصل کنند تا کودک همیشه از بهترین کیفیت شنیداری برخوردار باشد.

حضور پدر در کنار مادر بسیار مهم است. صدای متفاوت پدر و نوع تعاملات او با کودک، تجربیات متنوعی را برای یادگیری فراهم می‌کند. همچنین وقتی هر دو والد درگیر درمان هستند، می‌توانند یکدیگر را حمایت کنند و از خستگی و فرسودگی یک نفر جلوگیری شود.

فاطمه، دختر 4 ساله‌ای که کاشت حلزون شده، نمونه خوبی از تأثیر مشارکت هر دو والد است. پدر و مادر فاطمه هر دو در جلسات درمانی شرکت می‌کردند و برنامه‌ها را در خانه اجرا می‌کردند. پدر موقع بازی و مادر در فعالیت‌های روزمره، تمرینات را انجام می‌دادند. نتیجه این همکاری شگفت‌انگیز بود: فاطمه در مدت 6 ماه به اندازه‌ای پیشرفت کرد که معمولاً 18 ماه طول می‌کشد. امروز فاطمه می‌تواند مثل همسالانش صحبت کند و این موفقیت را مدیون مشارکت فعال والدینش است.

نوشته پیشنهادی : همه چیز درباره کاشت حلزون

تمرینات جادویی که خانه را به کلینیک تبدیل می‌کند.

در ادامه تمرینات گفتاردرمانی کودک کم شنوا که مختص والدین هستند را برای شما معرفی کرده ام.

1. “گنج پنهان” – تقویت گفتار کودک کم شنوا 🎁

توضیح تمرین: این بازی ساده اما مؤثر، یکی از بهترین روش‌های تقویت گفتار کم شنواست. با پنهان کردن اشیاء و راهنمایی کلامی، مهارت‌های شنیداری و گفتاری را همزمان تقویت می‌کنید.

مثال عملی:

• عروسک محبوب کودک را زیر بالش پنهان کنید
• به او بگویید: “عروسک قایم شده، می‌خوای پیداش کنی؟”
• وقتی به سمت اتاق می‌رود بگویید: “آفرین، نزدیک شدی”
• اگر از محل دور شد بگویید: “اوه، دور شدی، برگرد”
• وقتی به تخت نزدیک شد بگویید: “گرم شد، گرم شد”
• به بالش اشاره کنید و بگویید: “زیر چیه؟”
• وقتی پیدا کرد با هیجان بگویید: “آفرین! پیداش کردی!”
• از او بخواهید بگوید “پیدا کردم” یا “اینجاست”
• حالا نوبت کودک است که چیزی را پنهان کند و شما پیدا کنید
• در طول بازی از کلمات ساده و تکراری مثل “بالا”، “پایین”، “زیر”، “رو” استفاده کنید

2. “آشپز کوچولو” – درمان کودک کم شنوا 🍳

توضیح تمرین: این فعالیت روزمره بخشی از درمان کودک کم شنواست که در محیط طبیعی آشپزخانه انجام می‌شود. کودک با دیدن، لمس کردن و شنیدن نام مواد غذایی، ارتباط بین صدا و معنا را درک می‌کند.

مثال عملی:

• از او بخواهید بو بکشد و بگوید: “خوشمزه”
• کودک را روی صندلی ایمن کنار خود در آشپزخانه بنشانید
• می‌خواهید املت درست کنید:
• گوجه را نشان دهید: “این گوجه‌ست، قرمزه، گرده”
• اجازه دهید لمس کند: “نرمه یا سفته؟”
• موقع خرد کردن صدا در بیاورید: “تق تق تق”
• تخم مرغ را نشان دهید: “این تخم مرغه، سفیده”
• صدای شکستن را تقلید کنید: “ترق!”
• نمک را نشان دهید و بگویید: “نمک، شوره” و کمی روی دستش بریزید تا مزه کند
• روغن را نشان دهید: “روغن، لیزه”
• صدای جلز و ولز را تقلید کنید: “جیززز”
• در آخر بگویید: “املت آماده شد، بوی خوبی میده”

3. “قطار صداها” – گفتار درمانی کم شنوا 🚂

توضیح تمرین: این تمرین که بخشی از گفتار درمانی کودک کم شنواست، به تشخیص و تقلید صداهای مختلف کمک می‌کند.

مثال عملی:

• پنج اسباب‌بازی مختلف را در یک خط قرار دهید:
  • یک ماشین پلیس
  • یک عروسک گربه
  • یک توپ
  • یک هواپیما
  • یک عروسک سگ
• برای هر کدام یک صدای مشخص تعیین کنید:
  • ماشین پلیس: “دینگ دینگ”
  • گربه: “میو میو”
  • توپ: “بوم بوم”
  • هواپیما: “اوووم”
  • سگ: “واف واف”
• ابتدا خودتان هر اسباب‌بازی را برداشته و صدایش را تقلید کنید
• از کودک بخواهید به صداها گوش کند
• حالا بدون اشاره به اسباب‌بازی، فقط صدا را تولید کنید
• از کودک بخواهید اسباب‌بازی مربوطه را پیدا کند
• وقتی پیدا کرد، تشویقش کنید صدا را تقلید کند
• می‌توانید بازی را پیچیده‌تر کنید:
  • دو صدا پشت سر هم تولید کنید
  • از او بخواهید به همان ترتیب اسباب‌بازی‌ها را بردارد
  • صداها را آهسته‌تر یا بلندتر کنید

4. “دنیای حباب‌ها” – مراحل گفتار درمانی کودک کم شنوا 🫧

توضیح تمرین: این بازی یکی از مراحل گفتار درمانی کودک کم شنواست که به تقویت مهارت‌های درخواست کردن و بیان نیازها کمک می‌کند.

مثال عملی:

• یک محلول حباب‌ساز تهیه کنید
• در یک فضای باز یا اتاق بزرگ بنشینید
• ابتدا چند حباب بسازید و واکنش کودک را ببینید
• همزمان با ساختن حباب بگویید: “حباب… حباب…”
• وقتی حباب‌ها تمام شد، منتظر بمانید
• اگر کودک اشاره کرد، نسازید
• صبر کنید تا تلاش کند کلمه “حباب” را بگوید
• حتی اگر فقط صدای “ح” یا “ب” را گفت، تشویق کنید
• فوراً چند حباب بسازید
• می‌توانید بازی را متنوع کنید:
  • حباب‌های بزرگ و کوچک بسازید
  • از او بخواهید بگوید “بزرگ” یا “کوچک”
  • حباب‌ها را بالا یا پایین بسازید
  • از او بخواهید بگوید “بالا” یا “پایین”
  • به او یاد دهید بگوید “باز” یا “دوباره”

5. “موزه خانگی” – تمرینات گفتار درمانی کودکان ناشنوا

توضیح تمرین: این فعالیت از مجموعه تمرینات گفتار درمانی کودکان ناشنواست که با استفاده از تصاویر آشنا، مهارت‌های زبانی را تقویت می‌کند.

مثال عملی:

• آلبوم عکس خانوادگی یا تصاویر روزمره را آماده کنید
• عکس‌ها را روی دیوار یا میز بچینید
• برای هر عکس یک داستان کوتاه تعریف کنید:
  • “این پارکه، رفتیم بازی”
  • “اینجا تولد بود، کیک خوردیم”
  • “این بابا بزرگه، اومده خونمون”
• از کودک سؤال‌های ساده بپرسید:
  • “بابا کجاست؟”
  • “توپ رو می‌بینی؟”
  • “کی داره بستنی می‌خوره؟”
• به او کمک کنید جواب‌ها را با کلمات بیان کند
• می‌توانید بازی را پیشرفته‌تر کنید:
  • از او بخواهید عکس‌ها را دسته‌بندی کند
  • مثلاً عکس‌های پارک، مهمانی، خانه
  • برای هر دسته یک داستان بسازد
  • احساسات افراد در عکس را توصیف کند.

6. “کارآگاه صداها” 🔍

توضیح تمرین: این بازی هیجان‌انگیز به کودک کمک می‌کند تا صداهای محیطی را تشخیص دهد و آنها را نام‌گذاری کند.

مثال عملی:

• در حیاط یا پارک بنشینید
• از کودک بخواهید چشم‌هایش را ببندد
• به صداهای مختلف گوش کنید:
  • صدای پرنده: “جیک جیک”
  • صدای ماشین: “بررررر”
  • صدای باد: “هوووو”
  • صدای قدم‌ها: “تق تق”
• هر صدا را شنیدید، از او بپرسید:
  • “این چی بود؟”
  • “از کجا میاد؟”
  • “بلنده یا آروم؟”
• می‌توانید بازی را متنوع کنید:
  • صداهای ضبط شده پخش کنید
  • از او بخواهید صداها را تقلید کند
  • صداها را روی کاغذ نقاشی کند

7. “خرید خانگی” – گفتار درمانی کودک کم شنوا 🛒

توضیح تمرین: این بازی شبیه‌سازی شده به کودک کمک می‌کند تا در محیطی امن، مهارت‌های گفتاری مربوط به خرید را تمرین کند.

مثال عملی:

• یک فروشگاه کوچک در خانه درست کنید:
  • میوه‌های پلاستیکی
  • اسباب‌بازی‌ها
  • لباس‌ها
  • وسایل آشپزخانه
• برای هر کالا برچسب قیمت بگذارید
• به کودک پول اسباب‌بازی بدهید
• نقش فروشنده را بازی کنید:
  • “خوش اومدی، چی می‌خوای؟”
  • “این سیب قرمزه”
  • “اون عروسک قشنگه”
• از او بخواهید درخواست کند:
  • “سیب می‌خوام”
  • “این چنده؟”
  • “ممنون”
• موقعیت‌های مختلف را تمرین کنید:
  • چانه زدن
  • تشکر کردن
  • خداحافظی

8. “قصه‌گوی کوچک” 📚

توضیح تمرین: این تمرین خلاقانه به کودک کمک می‌کند تا مهارت‌های روایت و داستان‌گویی خود را تقویت کند.

مثال عملی:

• یک کتاب مصور ساده انتخاب کنید
• ابتدا خودتان داستان را تعریف کنید:
  • با صدای واضح و آرام
  • از حرکات دست استفاده کنید
  • به تصاویر اشاره کنید
• حالا از کودک بخواهید:
  • تصاویر را توصیف کند
  • شخصیت‌ها را نام ببرد
  • رنگ‌ها را بگوید
  • احساسات را تشخیص دهد
• می‌توانید داستان را متنوع کنید:
  • پایان جدید بسازید
  • شخصیت‌ها را عوض کنید
  • داستان را نقاشی کنید
  • با عروسک نمایش دهید

نکات مهم برای همه تمرینات:

• هر روز حداقل 15-20 دقیقه تمرین کنید
• محیط را آرام و بدون مزاحمت نگه دارید
• از تشویق کلامی و غیرکلامی استفاده کنید
• صبور باشید و عجله نکنید
• پیشرفت‌های کوچک را جشن بگیرید
• تمرینات را با بازی و سرگرمی همراه کنید
• از سطح ساده شروع کنید و به تدریج پیچیده‌تر کنید
• با گفتاردرمان کودک در ارتباط باشید
• تمرینات را با شرایط و علاقه کودک تطبیق دهید
• از تکرار و تمرین منظم غافل نشوید.

نوشته پیشنهادی : گفتار درمانی کودکان ( معرفی ۳۰ تمرین )

پاسخ به سوالات شایع شما

جمع بندی :

به عنوان یک گفتاردرمانگر با بیش از ۱۵ سال تجربه تخصصی در حوزه کم‌شنوایی، در این مقاله تلاش کردم به پرسش‌های رایج شما در زمینه گفتاردرمانی کودکان کم‌شنوا پاسخ دهم. امیدوارم توانسته باشم با تکیه بر تجربیات بالینی و دانش تخصصی خود، دیدگاه روشنی نسبت به اهمیت و ضرورت گفتاردرمانی در این کودکان ارائه کرده باشم.

در بخش‌های مختلف این مقاله، علاوه بر پرداختن به اصول و روش‌های گفتاردرمانی، ۸ تمرین کاربردی را نیز معرفی کردیم که می‌توانید در کنار جلسات درمانی، آنها را در منزل انجام دهید. این تمرینات قابل اجرا در خانه هستند اگرچه ساده هستند اما بسیار موثر هستند و تکرار آنها باعث دیدن نتیجه می شود.

نکته بسیار مهمی که باید تأکید کنم این است که تمرینات خانگی هرگز نمی‌توانند جایگزین جلسات تخصصی گفتاردرمانی شوند. گفتاردرمانی یک فرآیند تخصصی و علمی است که در آن درمانگر با ارزیابی دقیق و برنامه‌ریزی اختصاصی، معجزه‌ای در مسیر رشد گفتار و زبان کودک شما ایجاد می‌کند.

پس لطفاً از قطع یا به تعویق انداختن جلسات درمانی خودداری کنید و این فرصت طلایی را از فرزند خود دریغ نکنید. به یاد داشته باشید که هر جلسه گفتاردرمانی، گامی بزرگ در مسیر موفقیت و شکوفایی استعدادهای ارتباطی کودک شماست.

منابع :
https://www.asha.org/public/hearing/Treatment-for-Hearing-Loss-in-Children/
https://www.who.int/health-topics/hearing-loss
https://www.nidcd.nih.gov/health/hearing-loss-children
https://pubs.asha.org/journal/jslhr