سکته مغزی یکی از چالش‌برانگیزترین شرایطی است که خانواده‌ها با آن مواجه می‌شوند. به عنوان یک گفتاردرمانگر با بیش از ۱۵ سال تجربه، می‌خواهم نکات مهمی را در مورد نحوه برخورد با بیماران سکته مغزی با شما به اشتراک بگذارم.
۱. اصول اولیه برخورد با بیماران سکته مغزی در منزل
فهرست عناوین این نوشته
- ۱. اصول اولیه برخورد با بیماران سکته مغزی در منزل
- ۲. محیط منزل را برای بیمار سکته مغزی ایمن‌سازی کنید
- ۳. برنامه دارویی بیمار سکته مغزی را منظم و دقیق پیگیری کنید
- ۴. تغذیه مناسب بیمار سکته مغزی را جدی بگیرید
- ۵. فرد را به ورزش و توانبخشی روزانه تشویق کنید
- ۶. مهارت‌های ارتباطی با بیمار سکته مغزی را تقویت کنید
- ۷. برنامه خواب و استراحت منظم را رعایت کنید
- ۸. بهداشت فردی بیمار را مدیریت کنید
- ۹. از فشار روحی و افسردگی بیمار پیشگیری کنید
- ۱۰. علائم هشداردهنده را بشناسید و سریع واکنش نشان دهید
- ۱۱. برنامه توانبخشی گفتار و زبان را پیگیری کنید
- ۱۲. حرکات فیزیوتراپی را در منزل انجام دهید
- ۱۳. از وسایل کمکی مناسب استفاده کنید
- ۱۴. برنامه منظم ویزیت پزشک را پیگیری کنید
- ۱۵. مراقب سلامت خود به عنوان مراقب بیمار باشید
صبر و حوصله، مهمترین اصل در مراقبت از بیمار سکته مغزی است. باید درک کنید که بیمار شما در حال گذراندن دوره‌ای سخت و چالش‌برانگیز است. ممکن است برای انجام ساده‌ترین کارها به زمان بیشتری نیاز داشته باشد. هرگز او را تحت فشار قرار ندهید و اجازه دهید با سرعت خودش پیشرفت کند. به یاد داشته باشید که نحوه برخورد با بیماران سکته مغزی نیازمند درک عمیق شرایط آنهاست.
ایجاد محیط آرام و کم استرس برای بیمار سکته مغزی بسیار حیاتی است. سر و صدای زیاد، نور شدید، و محیط شلوغ می‌تواند باعث تحریک‌پذیری و اضطراب بیمار شود. سعی کنید تلویزیون و رادیو را با صدای ملایم پخش کنید و از حضور تعداد زیادی مهمان به طور همزمان خودداری کنید. یک محیط آرام به بهبود و تمرکز بیمار کمک شایانی می‌کند.
نکات ایمنی اولیه در منزل را جدی بگیرید. کف‌پوش‌های لغزنده را حذف کنید، مسیرهای تردد را از هرگونه مانع پاک کنید و اطمینان حاصل کنید که همه وسایل ضروری در دسترس بیمار قرار دارند. توجه به این نکات ایمنی می‌تواند از بروز حوادث ناخواسته جلوگیری کند.
نوشته پیشنهادی : آیا سکته مغزی مغزی خوب می شود ؟
۲. محیط منزل را برای بیمار سکته مغزی ایمن‌سازی کنید
حذف موانع فیزیکی اولین قدم در ایمن‌سازی محیط است. فرش‌های کوچک، سیم‌های برق، و وسایل اضافی را از مسیر تردد بیمار بردارید. مبلمان را طوری بچینید که فضای کافی برای عبور ویلچر یا واکر وجود داشته باشد.
نصب دستگیره‌های کمکی در نقاط مختلف خانه، به‌ویژه در سرویس بهداشتی و حمام، ضروری است. این دستگیره‌ها باید محکم و در ارتفاع مناسب نصب شوند تا بیمار بتواند به راحتی از آنها استفاده کند.
تنظیم نور و دمای محیط نیز بسیار مهم است. نور کافی اما ملایم را در تمام ساعات شبانه‌روز تأمین کنید. دمای اتاق را در حد مطلوب (حدود ۲۲-۲۴ درجه سانتیگراد) نگه دارید تا بیمار احساس راحتی کند.
چیدمان مناسب وسایل به گونه‌ای باشد که بیمار بتواند به راحتی به وسایل مورد نیازش دسترسی داشته باشد. وسایل پرکاربرد را در ارتفاع مناسب و در دسترس قرار دهید. از قرار دادن اشیاء در ارتفاع زیاد که نیاز به دسترسی با نردبان دارد، خودداری کنید.
۳. برنامه دارویی بیمار سکته مغزی را منظم و دقیق پیگیری کنید
مصرف به موقع داروها یکی از مهمترین جنبه‌های درمان است. نحوه برخورد با بیماران سکته مغزی در زمینه مدیریت دارویی باید بسیار دقیق و منظم باشد. حتی یک وعده فراموش شده می‌تواند تأثیر منفی بر روند بهبودی بگذارد. داروهای تجویز شده را دقیقاً طبق دستور پزشک و در زمان‌های مشخص شده مصرف کنید.
برای یادآوری زمان مصرف دارو، از جعبه‌های تقسیم دارو (پیل باکس) استفاده کنید. می‌توانید از اپلیکیشن‌های یادآوری دارو یا تنظیم آلارم در تلفن همراه کمک بگیرید. همچنین، جدولی از داروها تهیه کرده و در محل مشخصی نصب کنید تا همه اعضای خانواده از برنامه دارویی بیمار مطلع باشند.
به علائم هشداردهنده مانند واکنش‌های آلرژیک، سردرد شدید، تهوع یا هر گونه تغییر در وضعیت بیمار توجه کنید. در صورت مشاهده این علائم، سریعاً با پزشک معالج تماس بگیرید.
۴. تغذیه مناسب بیمار سکته مغزی را جدی بگیرید
رژیم غذایی مناسب نقش مهمی در بهبودی دارد. غذاهای کم نمک، سرشار از فیبر، میوه‌ها و سبزیجات تازه را در برنامه غذایی بگنجانید. از مصرف غذاهای چرب، شور و فرآوری شده خودداری کنید. پروتئین کافی برای تقویت عضلات ضروری است.
در آماده‌سازی غذا، به قوام و بافت آن توجه ویژه داشته باشید. اگر بیمار در بلع مشکل دارد، غذاها را نرم و پوره شده تهیه کنید. از مخلوط‌کن برای رسیدن به قوام مناسب استفاده کنید و غذا را در دمای مناسب سرو کنید.
وعده‌های غذایی را در ساعات منظم و در حجم کم اما دفعات بیشتر (۵-۶ بار در روز) ارائه دهید. زمان کافی برای صرف غذا در نظر بگیرید و عجله نکنید. بهتر است بیمار در وضعیت نشسته و کاملاً هوشیار غذا بخورد.
مصرف مایعات کافی (حداقل ۸ لیوان در روز) بسیار مهم است. در صورت مشکل در بلع، از مایعات غلیظ شده استفاده کنید. آب، آب میوه‌های طبیعی و سوپ‌های رقیق می‌تواند گزینه‌های خوبی باشد.
نوشته پیشنهادی : عوارض بعد از سکته مغزی مغزی چیست ؟
۵. فرد را به ورزش و توانبخشی روزانه تشویق کنید
تمرینات ساده در منزل را می‌توان با حرکات کششی ملایم شروع کرد. حرکات دست و پا، چرخش مفاصل و تمرینات تعادلی ساده را زیر نظر فیزیوتراپیست انجام دهید. این تمرینات باید متناسب با توانایی بیمار باشد و به تدریج پیشرفت کند.
برای زمان‌بندی ورزش‌ها، روزانه دو تا سه نوبت ۱۵-۲۰ دقیقه‌ای را در نظر بگیرید. بهترین زمان معمولاً صبح‌ها پس از استراحت کافی و عصرها پس از استراحت کوتاه است. از ورزش بلافاصله بعد از غذا خودداری کنید.
برای تشویق بیمار، پیشرفت‌های کوچک را جشن بگیرید. از عبارات مثبت و تشویق‌کننده استفاده کنید. می‌توانید یک دفترچه ثبت پیشرفت تهیه کنید و موفقیت‌های روزانه را در آن یادداشت کنید. این کار انگیزه بیمار را برای ادامه تمرینات افزایش می‌دهد.
۶. مهارت‌های ارتباطی با بیمار سکته مغزی را تقویت کنید
نحوه برخورد با بیماران سکته مغزی چگونه باید باشد؟ یکی از مهمترین جنبه‌ها، برقراری ارتباط مؤثر است. هنگام صحبت با بیمار، کلمات را شمرده و واضح بیان کنید. جملات کوتاه و ساده بسازید و از صحبت کردن با صدای بلند یا لحن کودکانه خودداری کنید. این کار به حفظ عزت نفس بیمار کمک می‌کند.
زبان بدن نقش مهمی در برقراری ارتباط دارد. همیشه در سطح چشم بیمار قرار بگیرید، تماس چشمی برقرار کنید و از حرکات دست و اشارات مناسب برای تکمیل گفتار خود استفاده کنید. حالت چهره مهربان و لبخند ملایم می‌تواند اعتماد بیمار را جلب کند.
صبر در برقراری ارتباط کلید موفقیت است. به بیمار فرصت کافی برای پاسخگویی بدهید و حرف او را قطع نکنید. اگر متوجه منظور او نشدید، با آرامش از او بخواهید دوباره توضیح دهد.
۷. برنامه خواب و استراحت منظم را رعایت کنید
برای خواب شبانه ۷-۸ ساعت و برای استراحت روزانه دو نوبت ۳۰ دقیقه‌ای برنامه‌ریزی کنید. سعی کنید ساعات خواب و بیداری ثابتی داشته باشید و از تغییر مکرر این برنامه خودداری کنید.
اتاق خواب باید محیطی آرام، تاریک و خنک باشد. پرده‌های ضخیم نصب کنید و از ساعت‌های شب‌نما با نور ملایم استفاده کنید. تشک و بالش مناسب می‌تواند به راحتی خواب بیمار کمک کند.
یک ساعت قبل از خواب، فعالیت‌های آرامش‌بخش مانند گوش دادن به موسیقی ملایم یا مطالعه را انجام دهید. از تماشای تلویزیون یا استفاده از تلفن همراه خودداری کنید.
۸. بهداشت فردی بیمار را مدیریت کنید
نظافت روزانه شامل شستشوی دست و صورت، مسواک زدن و استحمام منظم را در برنامه قرار دهید. در صورت نیاز به کمک در حمام، حتماً از تجهیزات ایمنی مانند صندلی حمام استفاده کنید.
پوست بیمار را روزانه بررسی کنید و از کرم‌های مرطوب‌کننده مناسب استفاده کنید. در صورت بی‌حرکتی طولانی، هر دو ساعت یکبار وضعیت بدن را تغییر دهید تا از زخم بستر پیشگیری شود.
بهداشت دهان و دندان را جدی بگیرید. روزی دو بار مسواک زدن و استفاده از نخ دندان را فراموش نکنید. در صورت استفاده از دندان مصنوعی، آن را شبانه تمیز کنید.
۹. از فشار روحی و افسردگی بیمار پیشگیری کنید
فعالیت‌های سرگرم‌کننده مانند بازی‌های فکری، گلدوزی یا باغبانی را متناسب با توانایی بیمار برنامه‌ریزی کنید. این فعالیت‌ها علاوه بر سرگرمی، به بهبود مهارت‌های حرکتی و شناختی کمک می‌کنند.
ارتباط با دوستان و خانواده را حفظ کنید. برنامه‌های ملاقات منظم ترتیب دهید و از تماس‌های تصویری برای ارتباط با عزیزان دور استفاده کنید. این ارتباطات اجتماعی برای روحیه بیمار بسیار مفید است.
حمایت عاطفی خود را با گوش دادن به صحبت‌های بیمار و درک احساسات او نشان دهید. موفقیت‌های کوچک را جشن بگیرید و همیشه امیدوارکننده صحبت کنید.
نوشته پیشنهادی : هذیان گفتن بعد از سکته مغزی چگونه است ؟
۱۰. علائم هشداردهنده را بشناسید و سریع واکنش نشان دهید
نشانه‌های خطر مانند سردرد شدید ناگهانی، تغییر در سطح هوشیاری، تشنج، ضعف یا بی‌حسی ناگهانی در یک طرف بدن، اختلال در تکلم یا مشکل در تنفس را جدی بگیرید.
در صورت مشاهده این علائم، فوراً با اورژانس تماس بگیرید. تا رسیدن کمک، بیمار را در وضعیت مناسب قرار دهید و علائم حیاتی او را کنترل کنید.
شماره‌های ضروری مانند اورژانس (۱۱۵)، پزشک معالج، و نزدیک‌ترین مرکز درمانی را در دسترس داشته باشید. یک لیست از داروهای مصرفی و سوابق پزشکی بیمار را همیشه آماده نگه دارید.
۱۱. برنامه توانبخشی گفتار و زبان را پیگیری کنید
در طول سال‌ها تجربه کار در کلینیک باران، دیده‌ام که توانبخشی گفتار و زبان نقش حیاتی در بهبود بیماران سکته مغزی دارد. نحوه برخورد با بیماران سکته مغزی باید شامل تمرینات منظم گفتاردرمانی باشد. برای تمرینات گفتاری در منزل، روزانه ۱۵ تا ۲۰ دقیقه زمان بگذارید و تمرینات را در چند نوبت کوتاه انجام دهید. مثلاً می‌توانید تمرینات تنفسی، تقویت عضلات صورت و زبان، و تمرین‌های تکرار کلمات را انجام دهید.
از ابزارهای کمکی مانند کارت‌های تصویری، اپلیکیشن‌های گفتاردرمانی، و آینه برای تمرینات استفاده کنید. این ابزارها به بیمار کمک می‌کنند تا پیشرفت خود را ببیند و انگیزه بیشتری برای ادامه تمرینات پیدا کند.
معرفی مراکز معتبر در زمینه سکته مغزی :
مراکز فیزیوتراپی
مراکز کاردرمانی
مراکز گفتاردرمانی
۱۲. حرکات فیزیوتراپی را در منزل انجام دهید
تمرینات فیزیوتراپی باید به صورت روزانه و منظم انجام شود. برای هر حرکت، سه نوبت و هر نوبت ۱۰ تکرار در نظر بگیرید. حتماً قبل از شروع تمرینات، عضلات را گرم کنید.
برای انجام صحیح حرکات، از بیمار بخواهید ابتدا در حضور فیزیوتراپیست تمرینات را انجام دهد و از او فیلم بگیرید تا در منزل بتوانید دقیقاً همان حرکات را تکرار کنید. بهترین زمان برای انجام تمرینات، صبح‌ها پس از استراحت کافی است.
۱۳. از وسایل کمکی مناسب استفاده کنید
وسایل ضروری شامل واکر، عصا، ویلچر، تشک مواج، دستگیره‌های توالت و حمام، و وسایل کمکی غذا خوردن می‌شود. این وسایل را از مراکز معتبر تهیه کنید و حتماً با متخصص درباره مناسب بودن آنها مشورت کنید.
برای استفاده صحیح از هر وسیله، حتماً دستورالعمل‌ها را مطالعه کنید و از متخصص بخواهید نحوه استفاده صحیح را به شما آموزش دهد. وسایل را مرتباً تمیز و ضدعفونی کنید و هر گونه خرابی را سریعاً رفع کنید.
۱۴. برنامه منظم ویزیت پزشک را پیگیری کنید
یک تقویم مخصوص برای ثبت قرارهای پزشکی تهیه کنید. در هر ویزیت، تغییرات وضعیت بیمار را یادداشت کنید و عکس یا فیلم از پیشرفت‌ها بگیرید. این موارد به پزشک کمک می‌کند تا روند درمان را بهتر ارزیابی کند.
قبل از هر ویزیت، لیستی از سؤالات و نگرانی‌های خود تهیه کنید. تغییرات در وضعیت خواب، اشتها، خلق و خو، و توانایی‌های حرکتی را ثبت کنید و با پزشک در میان بگذارید.
۱۵. مراقب سلامت خود به عنوان مراقب بیمار باشید
به عنوان مراقب بیمار، حتماً ۷-۸ ساعت خواب شبانه داشته باشید و زمانی را برای استراحت در طول روز در نظر بگیرید. از سایر اعضای خانواده کمک بگیرید و وظایف مراقبت را بین خود تقسیم کنید.
حمایت روانی از خودتان را فراموش نکنید. در گروه‌های حمایتی شرکت کنید، با دوستان در ارتباط باشید و اگر احساس فرسودگی می‌کنید، حتماً با یک روانشناس مشورت کنید. سلامت شما به عنوان مراقب، مستقیماً بر کیفیت مراقبت از بیمار تأثیر می‌گذارد.
از تجربیات سایر خانواده‌های دارای بیمار سکته مغزی استفاده کنید
در طول سال‌های فعالیتم در کلینیک باران، همواره شاهد بوده‌ام که خانواده‌هایی که تجربیات خود را با یکدیگر به اشتراک می‌گذارند، مسیر درمان را بهتر و موفق‌تر طی می‌کنند. نحوه برخورد با بیماران سکته مغزی چالش‌های خاص خود را دارد و آشنایی با تجربیات دیگران می‌تواند بسیار راهگشا باشد.
گروه‌های حمایتی مکان‌های امنی هستند که می‌توانید با افرادی که شرایطی مشابه شما دارند آشنا شوید. این گروه‌ها معمولاً به صورت هفتگی یا ماهانه تشکیل می‌شوند و فرصت خوبی برای تبادل تجربیات، دریافت حمایت عاطفی و یادگیری روش‌های جدید مراقبت هستند. شما می‌توانید از طریق بیمارستان‌ها، مراکز توانبخشی یا شبکه‌های اجتماعی به این گروه‌ها دسترسی پیدا کنید.
منابع آموزشی متعددی برای کمک به خانواده‌های بیماران سکته مغزی وجود دارد. کتاب‌ها، مجلات تخصصی، وبسایت‌های معتبر پزشکی و اپلیکیشن‌های موبایل می‌توانند اطلاعات ارزشمندی در اختیار شما قرار دهند. توصیه می‌کنم حتماً از منابعی استفاده کنید که توسط متخصصان تأیید شده‌اند و اطلاعات به‌روز ارائه می‌دهند.
تبادل تجربیات با سایر خانواده‌ها می‌تواند راهکارهای عملی زیادی به شما بدهد. مثلاً ممکن است یک خانواده روش خاصی برای غذا خوردن یا حمام کردن بیمارشان پیدا کرده باشند که برای شما هم مفید باشد. یا راه‌حل‌های ساده‌ای برای مدیریت استرس و خستگی داشته باشند. این تجربیات عملی، گاهی از توصیه‌های کتاب‌ها هم کاربردی‌تر هستند. همچنین، ارتباط با افرادی که درک عمیقی از شرایط شما دارند، می‌تواند از نظر روحی بسیار کمک‌کننده باشد.
یادتان باشد که در این مسیر تنها نیستید و همیشه افرادی هستند که می‌توانند تجربیات ارزشمند خود را با شما به اشتراک بگذارند. شرکت در جلسات گروهی و استفاده از تجربیات دیگران، مسیر مراقبت از عزیزتان را هموارتر خواهد کرد.
مطلب پیشنهادی: بهترین دارو برای بیماران سکته مغزی
منابع :
https://www.angels-initiative.com/sites/default/files/stroke_care_at_home_-_v08_singles.pdf
https://www.stroke.org.uk/stroke/support/carers
آسیب شناس گفتار و زبان ( گفتار درمانگر ) و روانشناس با بیش از ۱۵ سال کار بالینی
مدیر کلینیک های گفتار درمانی بیان و یلدا
مدیر وب سایت پزشکی مداوا
مدرس دوره های آموزش بشنو و صحبت کن
مخترع نرم افزارهای گفتار درمانی بیان