نشانه های اتیسم در بزرگسالان چیست؟

نشانه‌های اوتیسم در بزرگسالان چگونه خود را نشان می‌دهد؟ این سوالی است که شاید مدت‌ها ذهن شما یا عزیزانتان را به خود مشغول کرده باشد. به عنوان فردی که سال‌ها در کلینیک باران، شاهد تلاش‌ها، چالش‌ها و موفقیت‌های مراجعان و خانواده‌هایشان بوده‌ام، می‌خواهم با شما صادقانه صحبت کنم.

ابتدا به نشانه های اوتیسم در بزرگسالان میپردازم:

• برایش سخت است که احساسات ، افکار دیگران را متوجه شود.
• در موقعیت های اجتماعی و مکانهای شلوغ به شدت مضطرب می شود.
• دوست یابی برایش سخت است و به طور کل ترجیح می دهد که تنها باشد.
• از نظر دیگران فردی مغرور ، خودشیفته یا کمی رک است چون برایش سخت است که خواسته هایش را هماهنگ با احساس بیان کند.
• درک ضعیفی از کنایه ها ، شوخی دیگران دارد. مثلا اگر به شوخی بگویید بیا من رو بخور ممکن است متوجه نشود دقیقا مقصود شما از گفتن این جمله چیست.
• روتین و برنامه ثابت و همیشگی دارد. تغییر روتین و برنامه روزانه اش باعث افزایش اضطرابش می شود.

اوتیسم، طیفی گسترده است که تنها به دوران کودکی محدود نمی‌شود. بسیاری از بزرگسالان با ویژگی‌های این طیف زندگی می‌کنند، اما به دلیل عدم آگاهی خودشان یا اطرافیان، یا شاید به دلیل ظرافت بیشتر نشانه‌ها در این سنین، هرگز تشخیص رسمی دریافت نکرده‌اند. آن‌ها ممکن است سال‌ها با احساس تفاوت، انزوا یا سوءتفاهم دست و پنجه نرم کرده باشند.

این مقاله، دریچه‌ای است برای شناخت بهتر این نشانه‌ها در بزرگسالی، با نگاهی همدلانه و برگرفته از تجربیات واقعی ما در کلینیک باران. هدف ما این است که به شما کمک کنیم تا خودتان یا عزیزانتان را بهتر درک کنید و در صورت نیاز، مسیر دریافت کمک‌های تخصصی را با اطمینان بیشتری طی کنید.

1. چگونه نشانه‌های اوتیسم در بزرگسالان را تشخیص دهیم؟

تشخیص اوتیسم در بزرگسالی، مسیری متفاوت از دوران کودکی دارد. راستش را بخواهید، گاهی اوقات چالش‌برانگیزتر هم هست. نشانه‌ها ممکن است با تجربیات زندگی، مکانیزم‌های مقابله‌ای آموخته‌شده و یا حتی با سایر شرایط روانشناختی مانند اضطراب اجتماعی یا اختلال وسواس فکری-عملی پوشیده شده باشند.

می‌خواهم همین‌جا تاکید کنم که احساس متفاوت بودن یا داشتن برخی از این نشانه‌ها لزوماً به معنای داشتن اوتیسم نیست.

تشخیص قطعی، کاری تخصصی است و باید توسط متخصصان آموزش‌دیده مانند روانپزشکان و روانشناسان بالینی که در زمینه ارزیابی اوتیسم بزرگسالان تجربه دارند، انجام شود. در کلینیک باران، ما همواره بر اهمیت این ارزیابی دقیق و تخصصی تاکید می‌کنیم، زیرا یک تشخیص درست، اولین قدم حیاتی برای دریافت حمایت‌های مناسب است.

نوشته پیشنهادی : علائم واضح اوتیسم در کودکان چیست ؟

1.1: مراحل اولیه تشخیص اوتیسم در بزرگسالان

اگر به وجود نشانه‌های اوتیسم در بزرگسالان در خودتان یا فردی دیگر مشکوک هستید، برداشتن قدم‌های اولیه می‌تواند کمی گیج‌کننده باشد. بگذارید این مسیر را با هم مرور کنیم:

1. خودآگاهی و مشاهده دقیق: این اولین و شاید مهم‌ترین گام است. به الگوهای رفتاری، نحوه برقراری ارتباط، علایق خاص، واکنش‌ها به محیط و احساسات خود (یا فرد مورد نظر) با دقت بیشتری توجه کنید.
2. آیا الگوهای تکراری وجود دارد؟
3. آیا درک موقعیت‌های اجتماعی دشوار است؟
4. آیا حساسیت‌های حسی خاصی را تجربه می‌کنید؟
5. یادداشت کردن این مشاهدات می‌تواند بسیار کمک‌کننده باشد. ما در کلینیک باران، اغلب از مراجعان می‌خواهیم که قبل از جلسه ارزیابی، چنین مشاهداتی را ثبت کنند.
6. مشاوره با پزشک عمومی یا مشاور: صحبت با یک پزشک عمومی یا مشاور مورد اعتماد می‌تواند نقطه شروع خوبی باشد. آن‌ها می‌توانند شرایط پزشکی یا روانشناختی دیگر را بررسی کرده و در صورت لزوم، شما را به متخصص مناسب ارجاع دهند.
7. مراجعه به متخصص: گام کلیدی، مراجعه به روانپزشک یا روانشناس بالینی با تجربه در زمینه اوتیسم بزرگسالان است. گاهی اوقات، نظرات کاردرمانگران و گفتاردرمانگران نیز در تکمیل فرآیند ارزیابی و تشخیص نقش مهمی ایفا می‌کنند، به خصوص اگر چالش‌های حسی یا ارتباطی برجسته باشند. در کلینیک باران، ما به یک تیم چندتخصصی باور داریم که می‌تواند دید جامعی نسبت به نیازهای فرد ارائه دهد.

1.2: ابزارهای تشخیصی مورد استفاده برای اوتیسم بزرگسالان

متخصصان برای رسیدن به یک تشخیص دقیق، از روش‌ها و ابزارهای مختلفی استفاده می‌کنند. این فرآیند معمولاً ترکیبی از موارد زیر است:

• مصاحبه‌های تشخیصی ساختاریافته: این‌ها ستون اصلی ارزیابی هستند. متخصص سوالات دقیقی در مورد تاریخچه رشد، تجربیات دوران کودکی، روابط اجتماعی، الگوهای رفتاری، علایق و چالش‌های فعلی می‌پرسد. گاهی اوقات، صحبت با یکی از اعضای خانواده یا فردی که شما را از کودکی می‌شناسد نیز می‌تواند اطلاعات ارزشمندی به این مصاحبه اضافه کند. در کلینیک باران، ما برای این مصاحبه‌ها وقت کافی می‌گذاریم تا تصویر کاملی از فرد به دست آوریم.
• پرسشنامه‌ها و چک‌لیست‌های استاندارد: ابزارهایی مانند AQ (پرسشنامه طیف اوتیسم) یا RAADS-R (مقیاس تشخیصی اوتیسم در بزرگسالان – تجدید نظر شده) به فرد کمک می‌کنند تا تجربیات و ویژگی‌های خود را در قالب سوالات مشخص، گزارش دهد. این ابزارها به تنهایی برای تشخیص کافی نیستند، اما اطلاعات مفیدی را در اختیار متخصص قرار می‌دهند.
• مشاهده رفتاری: گاهی متخصص ممکن است بخواهد رفتار فرد را در یک محیط طبیعی‌تر یا در طول جلسه ارزیابی مشاهده کند تا نحوه تعامل، ارتباط غیرکلامی و سایر ویژگی‌ها را به طور مستقیم بررسی کند.

2. مهم‌ترین نشانه‌های رفتاری اوتیسم در بزرگسالان کدامند؟

خب، رسیدیم به قلب ماجرا.  نشانه‌های اوتیسم در بزرگسالان چگونه در عمل ظاهر می‌شوند؟

به یاد داشته باشید که اوتیسم یک طیف است و هیچ دو فردی دقیقاً شبیه هم نیستند. شدت و ترکیب نشانه‌ها می‌تواند بسیار متفاوت باشد. با این حال، برخی الگوهای رفتاری و چالش‌ها شایع‌تر هستند که در ادامه با مثال‌هایی از تجربیاتمان در کلینیک باران به آن‌ها می‌پردازم:

2.1: چالش‌ها در تعاملات اجتماعی و ارتباطی

این حوزه اغلب یکی از بارزترین جنبه‌های نشانه‌های اوتیسم در بزرگسالان است، هرچند ممکن است فرد روش‌هایی برای جبران یا پنهان کردن این چالش‌ها آموخته باشد.

• مشکل در درک نشانه‌های غیرکلامی: تصور کنید در یک مکالمه هستید، اما نمی‌توانید به درستی حالات چهره، زبان بدن یا تغییرات ظریف لحن صدای طرف مقابل را تفسیر کنید. این می‌تواند منجر به سوءتفاهم‌های مکرر شود. یکی از مراجعان بزرگسال ما در کلینیک باران می‌گفت: “انگار همه یک کتاب راهنمای نانوشته برای روابط اجتماعی دارند که من آن را دریافت نکرده‌ام.”
• مشکل در شروع و حفظ مکالمه: دانستن اینکه چطور یک گفتگو را شروع کنید، چطور آن را ادامه دهید، چطور موضوعات مورد علاقه دیگران را تشخیص دهید و به شکلی مناسب پاسخ دهید، می‌تواند چالش‌برانگیز باشد. ممکن است فرد یا خیلی کم صحبت کند یا برعکس، در مورد موضوع مورد علاقه خودش بدون توجه به علاقه شنونده، طولانی صحبت کند.
• تمایل به تنهایی و انزوا: در حالی که بسیاری از افراد از تعاملات اجتماعی انرژی می‌گیرند، برای برخی بزرگسالان در طیف اوتیسم، این تعاملات می‌تواند بسیار خسته‌کننده و اضطراب‌آور باشد. آن‌ها ممکن است به زمان زیادی برای تنهایی نیاز داشته باشند تا انرژی خود را بازیابند و ترجیح دهند فعالیت‌های انفرادی انجام دهند. این لزوماً به معنای ضداجتماعی بودن نیست، بلکه روشی برای مدیریت انرژی و حفظ آرامش است.
• مشکل در درک شوخی، کنایه و استعاره: زبان اغلب به صورت غیرمستقیم و مجازی استفاده می‌شود. درک شوخی‌ها، کنایه‌ها، اصطلاحات یا مفاهیم انتزاعی ممکن است برای فرد دشوار باشد و تمایل به تفسیر تحت‌اللفظی کلمات داشته باشد. به خاطر دارم یکی از مراجعان جوان کلینیک باران، وقتی همکارش به شوخی گفته بود “از خستگی دارم می‌میرم”، واقعاً نگران حال او شده بود.

2.2: علایق محدود و رفتارهای تکراری

این دسته از نشانه‌های اوتیسم در بزرگسالان به الگوهای فکری و رفتاری خاصی اشاره دارد:

• علایق شدید و متمرکز: داشتن علایق عمیق و متمرکز بر موضوعات خاص (مثلاً تاریخ یک دوره خاص، سیستم‌های حمل و نقل، برنامه‌نویسی، گونه‌های خاصی از حیوانات) بسیار شایع است. فرد ممکن است زمان و انرژی زیادی را صرف یادگیری و صحبت در مورد این علایق کند و دانش بسیار دقیقی در آن زمینه داشته باشد. این علایق می‌توانند منبع لذت و آرامش بزرگی باشند، اما گاهی ممکن است مانع تعامل در مورد موضوعات دیگر شوند.
• رفتارهای تکراری و کلیشه‌ای: این رفتارها که گاهی “خودتحریکی” نامیده می‌شوند، می‌توانند شامل تکان دادن دست‌ها، انگشتان، راه رفتن به جلو و عقب، چرخیدن یا تکرار کلمات و عبارات (اکولالیا) باشند.
• نیاز به روتین و نظم: یک ساختار قابل پیش‌بینی و روتین مشخص می‌تواند برای بسیاری از بزرگسالان در طیف اوتیسم، احساس امنیت و آرامش به ارمغان بیاورد. تغییرات ناگهانی در برنامه‌ها، حتی تغییرات کوچک، می‌تواند بسیار ناراحت‌کننده و اضطراب‌آور باشد. آن‌ها ممکن است در برابر تغییر مقاومت نشان دهند و به دنبال ثبات و یکنواختی باشند.
• حساسیت‌های حسی: این یکی از ویژگی‌های بسیار مهم و گاهی نادیده گرفته شده است. فرد ممکن است به محرک‌های حسی (صدا، نور، بو، مزه، لمس، بافت) واکنش‌های غیرمعمولی نشان دهد. این می‌تواند به صورت بیش‌حساسی (مانند آزاردهنده بودن صدای جاروبرقی، نور فلورسنت، برچسب لباس) یا کم‌حساسی (مانند نیاز به فشار عمیق، تحمل درد بالا، یا جستجوی محرک‌های شدید) باشد. کاردرمانگران در کلینیک باران نقش کلیدی در ارزیابی و ارائه راهکارهایی برای مدیریت این چالش‌های حسی دارند.

2.3: سایر نشانه‌های همراه

علاوه بر موارد اصلی، برخی ویژگی‌ها و چالش‌های دیگر نیز ممکن است در کنار نشانه‌های اوتیسم در بزرگسالان دیده شوند:

• مشکلات در تنظیم هیجانات: درک، ابراز و مدیریت هیجانات می‌تواند دشوار باشد. فرد ممکن است واکنش‌های هیجانی شدیدی را در پاسخ به استرس یا تحریک بیش از حد تجربه کند، یا در تشخیص و نام‌گذاری احساسات خود و دیگران مشکل داشته باشد.
• مشکلات اجرایی: عملکردهای اجرایی مغز شامل مهارت‌هایی مانند برنامه‌ریزی، سازماندهی، شروع و تکمیل وظایف، مدیریت زمان و انعطاف‌پذیری ذهنی است. بسیاری از بزرگسالان در طیف اوتیسم ممکن است در یک یا چند مورد از این مهارت‌ها با چالش روبرو باشند.
• مشکلات خواب و گوارش: گزارش‌های زیادی از شیوع بالاتر مشکلات خواب (مانند دشواری در به خواب رفتن یا بیدار شدن مکرر) و مشکلات گوارشی در افراد دارای اوتیسم وجود دارد.

3. اوتیسم در بزرگسالان چگونه مدیریت و درمان می‌شود؟

اولین نکته‌ای که می‌خواهم با شما در میان بگذارم این است که اوتیسم یک بیماری نیست که “درمان” شود. اوتیسم بخشی از هویت و نحوه پردازش اطلاعات فرد است. هدف از مداخلات، “درمان” اوتیسم نیست، بلکه کمک به فرد برای مدیریت چالش‌ها، تقویت نقاط قوت، بهبود مهارت‌ها و در نهایت، ارتقای کیفیت زندگی و رسیدن به استقلال بیشتر است. در کلینیک باران، ما با این دیدگاه حمایتی و توانمندساز به مراجعان بزرگسال خود کمک می‌کنیم.

3.1: درمان‌های رفتاری و شناختی

این رویکردها می‌توانند در مدیریت چالش‌های مرتبط با نشانه‌های اوتیسم در بزرگسالان بسیار مؤثر باشند:

• رفتاردرمانی شناختی (CBT): CBT به افراد کمک می‌کند تا الگوهای فکری و رفتاری ناکارآمد را شناسایی کرده و تغییر دهند. این روش به‌ویژه برای مدیریت شرایط هم‌زمانی مانند اضطراب، افسردگی یا وسواس که در بزرگسالان دارای اوتیسم شایع‌تر است، بسیار مفید واقع می‌شود.
• آموزش مهارت‌های اجتماعی: این برنامه‌ها به صورت فردی یا گروهی، به افراد کمک می‌کنند تا مهارت‌های لازم برای درک بهتر موقعیت‌های اجتماعی، شروع و حفظ گفتگو، تفسیر نشانه‌های غیرکلامی و مدیریت تعارضات را بیاموزند و تمرین کنند. ما در کلینیک باران شاهد پیشرفت‌های قابل توجهی در بزرگسالانی بوده‌ایم که با تمرین مداوم، اعتماد به نفس بیشتری در روابط اجتماعی پیدا کرده‌اند.

3.2: گفتاردرمانی و کاردرمانی

این دو حوزه تخصصی، نقش حیاتی در حمایت از بزرگسالان دارای اوتیسم دارند و از ارکان اصلی خدمات ما در کلینیک باران هستند:

• گفتاردرمانی: فراتر از صرفاً صحبت کردن، گفتاردرمانی به بهبود جنبه‌های مختلف ارتباط کمک می‌کند: درک زبان کلامی و غیرکلامی، بیان نیازها و احساسات به شکل مؤثر، درک مفاهیم انتزاعی و کاربرد اجتماعی زبان (پراگماتیک). گفتاردرمانگر می‌تواند به فرد کمک کند تا مکالمات روان‌تری داشته باشد و سوءتفاهم‌ها را کاهش دهد.
• کاردرمانی: کاردرمانگران به افراد کمک می‌کنند تا مهارت‌های لازم برای زندگی روزمره را بهبود بخشند. این می‌تواند شامل مدیریت وظایف اجرایی (برنامه‌ریزی، سازماندهی)، مهارت‌های مراقبت از خود، و مهم‌تر از همه، مدیریت چالش‌های حسی باشد. آن‌ها راهکارها و استراتژی‌هایی برای مقابله با حساسیت‌های حسی و ایجاد یک “رژیم حسی” متعادل ارائه می‌دهند که می‌تواند به کاهش اضطراب و بهبود تمرکز کمک کند. ما مراجعان بزرگی در کلینیک باران داشته‌ایم که با کمک کاردرمانی، توانسته‌اند محیط کار یا خانه خود را به گونه‌ای تنظیم کنند که کمتر آزاردهنده باشد و عملکرد بهتری داشته باشند.

3.3: دارودرمانی

تأکید می‌کنم: هیچ دارویی برای “درمان” خود اوتیسم وجود ندارد. با این حال، گاهی اوقات پزشک متخصص (روانپزشک) ممکن است برای مدیریت شرایط همراه و چالش‌های خاص، دارو تجویز کند. این داروها معمولاً برای کنترل اضطراب شدید، افسردگی، مشکلات تمرکز و توجه (اگر ADHD هم‌زمان وجود داشته باشد)، رفتارهای چالش‌برانگیز شدید (مانند پرخاشگری) یا مشکلات خواب به کار می‌روند. تصمیم برای شروع دارودرمانی باید با دقت و پس از ارزیابی کامل توسط پزشک متخصص گرفته شود.

3.4: حمایت‌های اجتماعی و توانبخشی

زندگی با نشانه‌های اوتیسم در بزرگسالان نیازمند یک شبکه حمایتی قوی است:

• گروه‌های حمایتی: پیوستن به گروه‌های حمایتی (حضوری یا آنلاین) که متشکل از سایر بزرگسالان در طیف اوتیسم است، می‌تواند بسیار ارزشمند باشد. به اشتراک گذاشتن تجربیات، دریافت راهکار و احساس تعلق به یک جامعه، می‌تواند حس انزوا را کاهش دهد.
• مشاوره خانواده: اگر فرد با خانواده‌اش زندگی می‌کند، مشارکت خانواده در جلسات مشاوره می‌تواند به بهبود درک متقابل، کاهش تنش‌ها و ایجاد یک محیط خانوادگی حمایت‌گر کمک کند.
• خدمات توانبخشی حرفه‌ای: این خدمات به بزرگسالان دارای اوتیسم کمک می‌کنند تا مهارت‌های شغلی لازم را کسب کنند، شغل مناسبی پیدا کنند و آن را حفظ نمایند. تطبیق محیط کار با نیازهای فرد نیز بخشی از این خدمات است.

نوشته پیشنهادی : اوتیسم در چه سنی مشخص می شود ؟ 

4. منابع حمایتی برای بزرگسالان دارای اوتیسم و خانواده‌هایشان

یافتن منابع معتبر و در دسترس، گامی مهم در مسیر حمایت است. در اینجا به برخی از انواع منابعی که می‌توانید جستجو کنید، اشاره می‌کنم:

4.1: سازمان‌ها و انجمن‌های مرتبط با اوتیسم

در ایران و در سطح بین‌المللی، سازمان‌ها و انجمن‌هایی وجود دارند که به ارائه اطلاعات، خدمات حمایتی، برگزاری کارگاه‌های آموزشی و افزایش آگاهی عمومی در زمینه اوتیسم می‌پردازند. جستجو برای یافتن انجمن‌های فعال در شهر یا استان خودتان می‌تواند مفید باشد. (مثال: انجمن اوتیسم ایران)

4.2: مراکز تشخیصی و درمانی اوتیسم در ایران

مراکز تخصصی متعددی در شهرهای مختلف ایران وجود دارند که خدمات ارزیابی، تشخیص و مداخلات درمانی (مانند گفتاردرمانی، کاردرمانی، روانشناسی) را برای کودکان و بزرگسالان ارائه می‌دهند. کلینیک باران نیز با افتخار یکی از این مراکز است که با تیمی مجرب و دیدگاهی جامع، در کنار شماست. انتخاب مرکزی که تجربه کافی در کار با بزرگسالان داشته باشد، اهمیت دارد.

4.3: منابع آنلاین و کتاب‌ها

وب‌سایت‌های معتبر علمی و اطلاع‌رسانی، وبلاگ‌های نوشته شده توسط افراد در طیف اوتیسم، انجمن‌های آنلاین و کتاب‌های متعددی (ترجمه شده و تألیفی) در زمینه نشانه‌های اوتیسم در بزرگسالان، تجربیات زیسته و راهکارهای عملی وجود دارند که می‌توانند منابع ارزشمندی برای افزایش دانش و دریافت حمایت باشند.

نتیجه‌گیری

شناخت نشانه‌های اوتیسم در بزرگسالان، اولین قدم به سوی درک بهتر خود یا عزیزانتان است. این مسیر ممکن است با سوالات، ابهامات و حتی نگرانی‌هایی همراه باشد، اما بدانید که تنها نیستید. همانطور که در طول سال‌ها فعالیت در کلینیک باران آموخته‌ام، تشخیص دیرهنگام می‌تواند دریچه‌ای به سوی خودشناسی عمیق‌تر و یافتن راهکارهایی برای یک زندگی رضایت‌بخش‌تر باشد. مداخله زودهنگام (حتی در بزرگسالی) و دریافت حمایت‌های مناسب از متخصصانی چون گفتاردرمانگران و کاردرمانگران، می‌تواند تفاوت چشمگیری در کیفیت زندگی ایجاد کند.

به یاد داشته باشید، هر فرد در طیف اوتیسم، دنیایی منحصربه‌فرد از توانایی‌ها، چالش‌ها و دیدگاه‌هاست. با افزایش آگاهی، همدلی و دسترسی به حمایت‌های صحیح، می‌توانیم جامعه‌ای فراگیرتر بسازیم که تفاوت‌ها را به رسمیت شناخته و استعدادهای نهفته در این طیف را شکوفا کند. اگر احساس می‌کنید نیاز به راهنمایی بیشتری دارید، در جستجوی کمک حرفه‌ای تردید نکنید. ما در کلینیک باران آماده‌ایم تا در این مسیر همراه شما باشیم.

پرسش‌های متداول

منابع

لینک