cva چیست ؟ از صفر تا صد سکته مغزی

در این مقاله می‌خواهیم به این سوال پاسخ دهیم که CVA چیست؟ اگر شما هم در بیمارستان این اصطلاح را شنیده‌اید، نگران نباشید. CVA مخفف عبارت Cerebrovascular Accident است که در زبان فارسی به آن سکته مغزی می‌گوییم. مهم است بدانید که CVA انواع مختلفی دارد و همه موارد آن شدید نیستند. گاهی یک CVA می‌تواند خفیف باشد و با تشخیص و درمان به موقع، بیمار می‌تواند بهبودی کامل پیدا کند. در این نوشته می‌خواهیم به طور کامل درباره CVA، انواع آن، علائم و روش‌های درمان و پیشگیری صحبت کنیم.

زمانی که CVA اتفاق می‌افتد، سلول‌های مغزی به دلیل نرسیدن اکسیژن و مواد غذایی شروع به مرگ می‌کنند. این وضعیت می‌تواند در عرض چند دقیقه باعث آسیب‌های جدی به مغز شود و عملکردهای مهمی مانند حرکت، تکلم و حافظه را تحت تأثیر قرار دهد.

تشخیص سریع CVA و اقدام به موقع می‌تواند تفاوت بزرگی در نتیجه درمان ایجاد کند. علائم هشداردهنده CVA شامل کج شدن صورت، ضعف ناگهانی در دست‌ها، اختلال در صحبت کردن، سردرد شدید و مشکلات بینایی است. اگر این علائم را مشاهده کردید، باید فوراً با اورژانس تماس بگیرید، زیرا هر دقیقه در درمان CVA اهمیت حیاتی دارد.

cva چیست ؟

CVA یا سکته مغزی زمانی رخ می‌دهد که جریان خون در بخشی از مغز قطع می‌شود. این اتفاق معمولاً به دو شکل می‌تواند رخ دهد: یا یک لخته خون مسیر رگ‌های مغزی را می‌بندد (که به آن CVA ایسکمیک می‌گویند) یا یک رگ خونی در مغز پاره می‌شود (که به آن CVA هموراژیک می‌گویند). در هر دو حالت، بخشی از مغز از دریافت خون و در نتیجه اکسیژن محروم می‌شود.

وقتی بخشی از مغز به مدت طولانی اکسیژن دریافت نکند، سلول‌های آن قسمت شروع به آسیب دیدن می‌کنند. میزان این آسیب به دو عامل مهم بستگی دارد: اول اینکه چه مدت جریان خون قطع شده و دوم اینکه کدام قسمت مغز درگیر شده است. برای مثال، اگر CVA در بخشی از مغز که مسئول حرکت است رخ دهد، ممکن است باعث ضعف یا فلج در اندام‌ها شود. خبر خوب این است که با تشخیص سریع و درمان به موقع، بسیاری از این آسیب‌ها قابل برگشت هستند.

cva مخفف اصطلاح پزشکی Cerebrovascular Accident است. معنای این اصطلاح در پزشکی برابر است با حمله مغزی که همان سکته مغزی است. در این بیماری به دلیل گرفتگی رگ یا پارگی رگ به بخشی از سلولهای مغزی اکسیژن رسانی رخ نمی دهد. در نتیجه آنها سلول ها از بین می روند و قادر نخواهند بود وظایف خود را به خوبی انجام دهند.

مطلب پیشنهادی: بهترین دارو برای بیماران سکته مغزی

. علائم فوری که باید جدی گرفته شوند

در بخش اورژانس، بارها شاهد بوده‌ام که بیمارانی با علائم اولیه CVA مراجعه می‌کنند، اما متأسفانه این علائم را جدی نگرفته‌اند. مثلاً، خانمی ۵۵ ساله داشتیم که صبح متوجه شد نمی‌تواند فنجان چای را درست در دست بگیرد، اما فکر کرد به خاطر خستگی است. وقتی عصر به بیمارستان رسید، زمان طلایی درمان از دست رفته بود.

یکی از موارد موفق ما، آقای ۶۰ ساله‌ای بود که همسرش به محض مشاهده کج شدن صورت او، بلافاصله با اورژانس تماس گرفت. این تشخیص سریع باعث شد بیمار در کمتر از ۳۰ دقیقه به بیمارستان برسد و امروز بدون هیچ عارضه‌ای به زندگی عادی برگشته است.

نکات کلیدی:

• ضعف ناگهانی در یک طرف بدن: مانند افتادن مداوم اشیا از دست
• اختلال در تکلم: ناتوانی در بیان کلمات یا درک صحبت دیگران
• تاری دید یا دوبینی: مشکل در خواندن یا تشخیص چهره‌ها
• سردرد شدید و بی‌سابقه: همراه با تهوع و استفراغ
• اختلال تعادل: ناتوانی در راه رفتن مستقیم یا احساس سرگیجه شدید

۲. تفاوت علائم در زنان و مردان

در تجربه بالینی من، زنان اغلب علائم متفاوتی را نسبت به مردان نشان می‌دهند. اخیراً خانمی ۴۵ ساله را درمان کردم که با شکایت سردرد خفیف و احساس خستگی مراجعه کرد، اما در واقع دچار CVA شده بود. برخلاف او، اکثر بیماران مرد با علائم کلاسیک‌تر مانند فلج یک طرفه مراجعه می‌کنند.

در موردی دیگر، خانمی ۵۰ ساله داشتیم که با علائم شبیه اضطراب شدید مراجعه کرد: تپش قلب، تعریق و احساس گیجی. خوشبختانه پرستار باتجربه ما به سرعت متوجه علائم پنهان CVA شد و اقدامات لازم انجام شد.

نکات کلیدی:

• علائم خاص زنان: سردرد، تهوع، درد فک، تپش قلب، خستگی شدید
• علائم خاص مردان: فلج یک طرفه، اختلال تکلم واضح
• زمان طلایی تشخیص: در هر دو جنس ۴.۵ ساعت اول حیاتی است

۳. روش FAST برای تشخیص سریع سکته مغزی

در کلینیک، همیشه به همراهان بیمار آموزش می‌دهم که چطور از روش FAST استفاده کنند. هفته گذشته، پسری ۱۲ ساله با این روش متوجه CVA پدرش شد و با تماس سریع با اورژانس، جان او را نجات داد.

یکی از موفق‌ترین موارد من، خانواده‌ای بود که پس از آموزش FAST، توانستند CVA مادربزرگشان را در مراحل اولیه تشخیص دهند. آنها متوجه شدند که او نمی‌تواند جمله “هوا امروز آفتابی است” را درست تکرار کند.

نکات کلیدی:

• F (Face): بررسی تقارن صورت هنگام لبخند زدن
• A (Arms): توانایی بالا نگه داشتن هر دو دست به مدت ۱۰ ثانیه
• S (Speech): تکرار یک جمله ساده
• T (Time): ثبت زمان شروع علائم و تماس فوری با اورژانس

به طور کلی دو نوع سکته مغزی داریم:

انواع سی وی ای چیست؟

به طور کلی دو نوع cva داریم :

1. سکته مغزی ایسکمیک : لخته خون مسیر رگ را مسدود می کند. خون نمی تواند از رگ عبور کند و به سلولهای مغزی برسد.
2. سکته مغزی هموراژیک :به دلیل فشار خون بالا یا ضعیفی رگها ، بخشی از رگ یا مویرگ پاره می شود و خون به سلولهای منتهی به رگ نمی رسد.

علائم بیماری cva ( سکته مغزی ) چیست ؟

با دانستن علائم بیماری cva می توانیم برای درمان فوری آن اقدام کنیم.

سه نشانه مهم سی وی ای عبارتند از :

1. ضعف عضلات صورت : به نظر یک سمت صورت افتاده است یا ممکن است آب از دهان سرازیر شود.
2. ضعف در حرکات دست ها : به خوبی نمی تواند چیزی را بگیرد یا بردارد و احساس ضعف در اندام های بدن دارد.
3. مشکل در حرف زدن : در جمله بندی و صحبت کردن دچار مشکل می شود. برخی از کلمات را به یاد نمی آورد.

علائم بیماری براساس اینکه ناحیه cva کجاست می تواند متفاوت باشد. اگر در خونرسانی نیمکره سمت چپ مختل شده باشد معمولا نشانه های مشکلات گفتاری بیشتر است. به جز نشانه بالا نشانه های دیگری نیز ممکن است فرد دارای سکته مغزی بروز بدهد برخی از این نشانه ها عبارتند از :

• ضعف در یک طرف یا دو طرف اندامهای بدن ( دست و پا )
• سرگیجه و مشکل در تعادل و یا افتادن به یکباره
• مشکلات بینایی و تاری در یک چشم یا هر دو چشم
• سردرد های ناگهانی و شدید همراه با تغییر الگو
• مشکل در بلعیدن یا غذا خوردن

در سکته مغزی یا cva، خون رسانی به سلول های مغز مختل می شود. اینکه چقدر از این سلولها با مشکل خونرسانی مواجه می شوند، نشان دهنده شدت این مشکل است. نتیجه برخی از سکته ها، معلولیت های دائمی و در بعضی افراد موقتی است و برخی منجر به مرگ می شود.

روش تشخیص سریع سی وی ای چیست؟

فردی که سی وی ای کرده است اگر در همان ساعات اولیه متوجه شود و به بیمارستان مراجعه کند شانس بهبودی بسیار بالایی دارد. به همین جهت تصمیم گرفتیم در همین آغاز کار، یک روش بسیار ساده برای تشخیص اضطراری سکته مغزی را به شما معرفی کنیم.

برای تشخیص cva که مخفف سکته مغزی است همیشه این سه کار را انجام دهید:

1. لبخند بزند : یکی از نشانه های اولیه این بیماری، ضعف عضلات صورت است. معمولا فردی که دچار این بیماری شده است نمی تواند بدرستی لبخند بزند.
2. دست هاش را بالا ببرد : ضعف در حرکت دست ها نشانه ای دیگر از علائم اولیه cva است. با بالا بردن هر دو دست می توان ضعف را بصورت مشخص مشاهده کرد.
3. شروع به حرف زدن کند : برای تشخیص سریع cva می توانید از او سوال بپرسید و یا از بخواهید نام هر چه می بیند را بگوید.

نحوه پیشگیری از سکته مغزی چیست؟

چندین عامل می تواند منجر به بروز سی وی ای َشود. برخی از این عوامل مانند سن، جنسیت و سابقه خانوادگی دست ما نیست و ما نمی توانیم آنها را کنترل کنیم. اما مواردی هستند که می توانند احتمال بروز این بیماری را افزایش دهند. بنابراین با اقدامات زیر می توانیم تا حدود زیادی مانع از بروز این مشکل شویم:

• چک کردن و کنترل فشار خون
• عدم استعمال سیگار یا دخانیات
• کنترل دیابت
• کنترل سطح کلسترول خون
• عدم استعمال نوشیدنی های دارای الکل
• کنترل وزن و چاقی
• استفاده از رژیم غذایی کم نمک و کم چربی
• ورزش و تحرک کافی

در روند درمان و توانبخشی پس از سکته مغزی (CVA)، فیزیوتراپی نقش بسیار مهمی در بازگشت توانایی‌های حرکتی و بهبود کیفیت زندگی بیماران ایفا می‌کند. اگر شما یا یکی از عزیزانتان با سکته مغزی مواجه شده‌اید و به دنبال خدمات تخصصی برای تسریع روند بهبودی هستید، پیشنهاد می‌کنیم حتماً از برگه مراکز فیزیوتراپی کشور و مراکز فیزیوتراپی تهران بازدید کنید تا بتوانید بهترین متخصصان و مراکز فیزیوتراپی را برای شروع یا ادامه درمان خود انتخاب نمایید.
مراکز فیزیوتراپی کشور | مراکز فیزیوتراپی تهران

عوارض cva براساس ناحیه

عوارض سکته مغزی براساس اینکه ناحیه cva کجاست متفاوت است. در ادامه چهار ناحیه شایع مغز که در سکته دیده آسیب می بیند را ذکر کرده ایم.

1. سکته در نیم کره راست مغز : حس و کنترل اندام های طرف مقابل آن ( دست و پای سمت چپ ) مختل می شود.همچنین مشکلاتی در حافظه کوتاه مدت ، تشخیص فاصله اشیا ممکن است داشته باشد.
2. سکته در نیم کره چپ مغز : حس و کنترل دست و پای راست مختل می شود. مشکلاتی در گفتار و تکلم نشان می دهد.
3. سکته در مخچه : سرگیجه ، استفراغ و حالت تهوع ، مشکل در هماهنگی بین اندامهای بدن ، مشکل در حفظ تعادل برای سرپا ایستادن و مشکل در حرف زدن بخشی از عوارض آسیب به این ناحیه است.
4. سکته در ساقه مغز : اگر ناحیه cva ساقه مغز باشد ممکن است عوراضی نظیر : فلجی کامل ، دو بینی ، عدم هوشیاری و رفتن به کما ، مشکل بلع و غذا قورت دادن و حتی مرگ فرد را شاهد باشیم.

چطور تشخیص سکته مغزی قطعی می شود؟

ما در این نوشته قصد داشتیم به زبان ساده به شما بگوییم cva چیست. اما برای تشخیص قطعی این بیماری نیاز به انجام یکسری از آزمایشات پزشکی است. برخی از معمول ترین این آزمایشات عبارتند از :

• آزمایش خون : پزشک با بررسی آزمایش خون به دنبال سطح قند خون در بیمار، میزان عفونت، سطح پلاکت خون، بررسی سرعت انعقاد خون و… است.
• ام ار آی ( mri) یا سی تی اسکن (ct scan) : پزشک با مشاهده ام ار آی می تواند سلولهای آسیب دیده را ببیند. سی تی اسکن نیز می تواند یک تصویر شفاف از مغز به پزشک بدهد که از طریق آن خونریزی یا آسیب های مغزی را مشاهده کند.
• نوار قلب ( الکتروکاردیوگرام یا EKG) : با این تست پزشک می تواند قلب بیمار را بررسی کند و ببیند آیا سکته مغزی به دلیل سکته قلبی بوده یا خیر..
• آنژیوگرافی مغز : با این تست پزشک رگ های گردن و سر بیمار را به صورت دقیق بررسی می کند و به دنبال یافتن لخته یا انسداد رگ ها است.

به غیر از تست ها و آزمایشات فوق یکسری تست های دیگر نظیر سونوگرافی داپلر کاروتید، سونوگرافی قلب هم وجود دارند که پزشک براساس نیاز خود ممکن است انها را تجویز کند. در واقع این آزمایشات در نهایت به پزشک کمک می کند تا بتواند نوع و شدت سکته را تشخیص بدهد. با تشخیص صحیح می توان اقدامات درمانی مناسب را انجام داد.

درمان cva چیست ؟

اگر تشخیص این بیماری برای شما قطعی شده است احتمالا اولین سوالی که در ذهنتان بوجود امده است این است که درمان cva چیست ؟ اقدامات درمانی در ساعات اولیه بسیار مهم است. در واقع هر چه اقدامات اولیه زودتر انجام شود می تواند احتمال مرگ و آسیب را کمتر کرد. پزشک براساس نوع cva ممکن است اقدامات درمانی زیر را انجام دهد:

درمان های اولیه سکته مغزی ایسکمیک:

برای درمان این نوع از سی وی ای ممکن است این موارد استفاده شود :

• فعال کننده بافتی پلاسمینوژن (TPA) : افرادی که در 3 تا 4.5 ساعت اولیه پس از شروع علائم سکته، تزریق TPA دریافت می کنند احتمال بیشتری برای آن ها وجود دارد که بعد از سکته بهبود پیدا کنند.
• داروی ضد پلاکت و ضد انعقاد : این داروها باید در عرض 24 تا 48 ساعت پس از شروع علائم سکته مغزی مصرف شوند.
• استنت ها : پزشک فرد را به وسیله دستگاه آنژیوگرافی برای رگ های مسدود شده بررسی می کند و با استفاده از یک فنر به نام استنت مسیر مسدود شده را باز می کند.
• عمل جراحی : در موارد نادری که سایر روش های درمانی جواب ندهند ممکن است پزشک برای برداشتن لخته خون عمل جراحی انجام دهد.

درمان های اولیه سکته مغزی هموراژیک:

• داروها : ممکن است پزشک داروهایی برای فرد تجویز کند که فشارخون را کاهش دهند و از تشنج و انقباض عروق خونی جلوگیری کنند.
• عمل جراحی : ممکن است پزشک برای قطع خونریزی از عمل جراحی استفاده کند.
• ازبین بردن آنوریسم : پس از انجام تصویربرداری ها پزشک ممکن است آنوریسمی (برآمدگی و تورم دیواره سرخرگ های بدن) را کشف کند که در آن ناحیه هنوز خونریزی شروع نشده یا متوقف شده است. برای جلوگیری از خونریزی اضافی پزشک ممکن است یک گیره کوچک در پایه آنوریسم قرار دهد. این کار جریان خون را قطع می کند و از شکستگی احتمالی رگ خونی یا خونریزی جدید جلوگیری می کند.
• استفاده از لوله برای کاهش خونریزی : در این روش پزشک یک لوله بلند را به محدوده خونریزی یا رگ خونی ضعیف هدایت میکند. سپس یک دستگاه سیم پیچ مانند را در ناحیه ای که دیواره شریان ضعیف است نصب می کند. در نتیجه این کار جریان خون را در آن ناحیه مسدود می کند و خونریزی را کاهش می دهد.

درمان تکمیلی بیماریcva

براساس اینکه ناحیه cva کجاست و چه مشکلاتی برای فرد بوجود آمده است ممکن است فرد نیاز به یکی از درمان تکمیلی زیر داشته باشد:

• رفع مشکلات بلع : برای مشکلات بلع و نوشیدن آب نیاز است به از متخصص گفتاردرمانی کودکان و بزرگسالان کمک بگیرد.
• رفع مشکلات حرکتی دست و پاها : برخی از مشکلات با کمک متخصص فیزیوتراپی درمان می شود.
• رفع مشکلات ظریف حرکتی : اگر فرد در انجام کارهای روزمره خود به تنهایی ضعف داشته باشد نیاز به کمک متخصص کاردرمانی دارد.
• رفع مشکلات گفتاری و صحبت کردن : پر واضح است که برای رفع این مشکلات و بهبود کلام و درک فرد نیاز به متخصص گفتاردرمانی کودکان و بزرگسالان است.

رژیم غذایی برای بیماران سکته مغزی

تغذیه مناسب برای بیماران سکته مغزی به دلیل بالا بردن سلامت عمومی بدن و جلوگیری از سکته مغزی مجدد بسیار حائز اهمیت است. این افراد بهتر است در رژیم خود به نکات زیر توجه کنند:

• مصرف نمک و چربی را تا حد امکان کاهش دهند.
• به جای گوشت قرمز، بیشتر ماهی و گوشت بدون چربی استفاده کنند.
• غذاهایی بخورند که مقادیر کمتری قند اضافه دارند.
• لوبیا، سبزیجات و آجیل بیشتری بخورند.
• و…

پاسخ به سوالات شایع درباره سکته مغزی

در این نوشته به سوال شایع شما درباره cvaچیست پاسخ دادیم. اگر شما عزیزان در رابطه با این مقاله نظر، ایده و سوالی دارید در بخش کامنت ها با ما در میان بگذارید.

برخی از منابع :

HEALTHLINE
STROKE
STROKE PDF