برای پیشگیری از عقب ماندگی ذهنی چیکار کنیم ؟

پیشگیری از عقب ماندگی ذهنی در کودکان با مراقبت‌های پیش از بارداری، دوران بارداری و پس از تولد امکان‌پذیر است. با رعایت نکات زیر می‌توانید خطر ابتلای فرزندتان به این مشکل را کاهش دهید.

توصیه‌های کاربردی برای مادرانی که قصد بارداری دارند:

پیش از بارداری:

• مصرف روزانه ۴۰۰ میکروگرم اسید فولیک از ۳ ماه قبل از بارداری
• انجام مشاوره ژنتیک در صورت داشتن سابقه خانوادگی اختلالات ژنتیکی
• کنترل و درمان بیماری‌های مزمن مانند دیابت و فشار خون
• اجتناب کامل از مصرف الکل، سیگار و مواد مخدر
• پرهیز از مصرف خودسرانه داروها
• اطمینان از واکسیناسیون کامل، به‌ویژه سرخجه
• تغذیه سالم و متعادل حاوی پروتئین، ویتامین‌ها و مواد معدنی

در دوران بارداری:

• انجام منظم مراقبت‌های دوران بارداری و آزمایش‌های غربالگری
• پیشگیری از عقب ماندگی ذهنی با مصرف منظم مکمل‌های توصیه شده توسط پزشک
• تغذیه سالم و متنوع با مصرف کافی پروتئین، آهن، کلسیم و ید
• محافظت در برابر عفونت‌های خطرناک مانند توکسوپلاسموز
• پرهیز از تماس با گربه‌ها و گوشت خام یا نیم‌پز
• اجتناب از قرار گرفتن در معرض اشعه‌های زیان‌آور و مواد شیمیایی خطرناک
• کنترل منظم قند خون و فشار خون
• مدیریت استرس و حفظ آرامش روحی
• پرهیز از ضربه به شکم و فعالیت‌های خطرناک

نوشته پیشنهادی : علت عقب ماندگی ذهنی کودکان چه می تواند باشد؟

پس از تولد:

• انجام آزمایش‌های غربالگری نوزادی برای تشخیص زودهنگام بیماری‌های متابولیک
• تغذیه با شیر مادر که برای رشد مغزی کودک بسیار مفید است
• پیگیری رشد جسمی و ذهنی کودک در معاینات دوره‌ای
• واکسیناسیون به موقع طبق برنامه ملی
• تحریک مناسب مغز کودک از طریق بازی، صحبت کردن و خواندن کتاب
• مراجعه سریع به پزشک در صورت مشاهده تأخیر در رشد یا تشنج

نکات مهم:

• بارداری در سنین مناسب (بین ۲۰ تا ۳۵ سال) خطر برخی اختلالات ژنتیکی را کاهش می‌دهد
• اطمینان از دریافت ید کافی برای رشد مناسب مغز جنین
• پرهیز از مصرف ماهی‌های حاوی جیوه بالا مانند کوسه و شاه ماهی
• اجتناب از تماس با افراد بیمار، به‌ویژه بیماری‌های عفونی

با رعایت این توصیه‌ها می‌توانید گام‌های مؤثری در جهت پیشگیری از عقب ماندگی ذهنی فرزندتان بردارید. همواره به یاد داشته باشید که مراقبت‌های درست قبل، حین و پس از بارداری نقش مهمی در سلامت ذهنی کودک شما خواهد داشت.

با ما همراه باشید تا در این مقاله، راه های پیشگیری از عقب ماندگی ذهنی را به شما معرفی نماییم.

راهکارهای پیشگیری از عقب ماندگی ذهنی

برای جلوگیری از بروز عقب ماندگی یا کم توانی ذهنی باید در هر مرحله از زندگی کودک عوامل ایجاد کننده آن را شناخت. برخی از علل این اختلال مربوط به دوره قبل از تولد یعنی دوره بارداری و جنینی می باشد. یک دسته از عوامل به صورت ارثی از پدر و مادر به کودک منتقل می شوند و عوامل دیگر اتفاقاتی است که در دوره بارداری برای مادر اتفاق می افتد و ذهن و هوش جنین را متاثر می سازد. به همین خاطر بحث پیشگیری از عقب ماندگی ذهنی در جنین بسیار مهم است.

مرحله دوم جلوگیری از عقب ماندگی ذهنی مربوط به دوره بعد از تولد کودک می باشد. در این دوره باید مراقبت های لازم از کودک را انجام داد تا از عواملی که باعث کم توانی ذهنی او تاثیر می گذارد ، پیشگیری نمود.

البته لازم به ذکر است که انواع عقب ماندگی ذهنی بر اساس طیفی از طبقه بندی این اختلال، از خفیف تا شدید تقسیم بندی می شوند.

اگر فرزندی دارید که مبتلا به عقب ماندگی ذهنی است، مراجعه به مراکز کاردرمانی و گفتاردرمانی برای بهبود مهارت های حرکتی و کلامی کودک بسیار راهگشا می باشد. از طریق لینک های زیر میتوانید به مراکز کاردرمانی و گفتاردرمانی در شهر خود مراجعه کنید:
مراکز کاردرمانی
مراکز گفتار درمانی

1- پیشگیری از عقب ماندگی ذهنی در دوره قبل از تولد

بهترین دوره برای جلوگیری از عقب ماندگی ذهنی مربوط به همین دوره قبل از تولد کودک است. چرا که عوامل اصلی به وجود آورنده آن در دوره بارداری و جنینی می باشد. مهم ترین راهکارهای پیشگیری اولیه به شرح زیر هستند :

1- مراجعه به مراکز مشاوره و ژنتیک قبل از ازدواج؛ به خصوص در موارد زیر انجام مشاوره و ژنتیک ضروری است:

• ازدواج های فامیلی
• ابتلای یکی از طرفین به مشکلاتی چون صرع ، بیماری قند و مانند آن
• تمایل به داشتن فرزند بیش تر در صورت معلول بودن فرزند قبلی
• وجود فرد معلول در خانواده یکی از طرفین

2- ممانعت از بارداری زنان در سنین بسیار پایین و هم چنین سنین بالا (بالای 40 سال )؛ چرا که احتمال به دنیا آوردن فرزند معلول در این سنین بیش تر می باشد.

3- استفاده طولانی مدت مادران از وسایل جلوگیری از بارداری؛ آنها می بایست برای باردار شدن تحت نظر پزشک اقدام نمایند.

4- استفاده از هر نوع دارو در ماههای اول بارداری؛ پیش از مصرف هر گونه دارو باید با پزشک مشورت صورت گیرد.

5- ناسازگاری گروه های خونی؛ به ویژه Rh مادر و نوزاد باید مورد توجه پزشک و والدین قرار گیرد.

6- مشورت با پزشک پیش از انجام پرتوتابی؛ با توجه به اثرات سوء پرتوتابی (اشعه ایکس) در زمان بارداری و به ویژه در ماههای اولیه باردار ، هر گونه اقدامی از این نوع باید با نظر پزشک متخصص انجام گیرد.

7- دوری ماران باردار از تماس با بیماران عفونی و ویروسی مادران باردار

8- پرهیز مادران باردار از استعمال دخانیات و نوشیدن مشروبات الکلی به طور جدی

9- دوری مادران باردار از تحریکات شدید و ناگهانی هیجانی و عاطفی

10- جلوگیری از هر گونه سوء تغذیه مادر در دوره بارداری؛ مادرانی که دچار سوء تغذیه می شوند احتمال این که فرزند معلولی به دنیا بیاورند بیشتر است.

ممکن است یکی از این عوامل یا ترکیبی از آن ها بر میزان هوش و کم توانی ذهنی اثر بگذارند. پس برای پیشگیری از عقب ماندگی ذهنی لازم است تا عواملی که ذکر شد را مورد توجه قرار داد. تا فرزندتان مبتلا به معلولیت ذهنی نشود.

2- پیشگیری از عقب ماندگی ذهنی در دوره بعد از تولد

1. در مواقع استفاده از ابزارهای کمکی برای زایمان های سخت، متخصصین باید نهایت دقت را به عمل آورند تا خطری متوجه کودک نشود.
2. در موقع تولد باید خون و ادرار کودک برای اندازه گیری مواد مختلف آن مورد آزمایش قرار گیرد. تا اگر عدم تعادلی وجود دارد به موقع اقدامات لازم را انجام داد.
3. تزریق و واکسناسیون به موقع و نیز ارجاع سریع کودک بیمار به پزشک متخصص ، ضروری می باشد.
4. مراقبت و مواظبت از کودک خردسال در مواجهه با سوانح و تصادفاتی که منجر به آسیب های مغزی می شود.
5. در صورت عدم تشخیص به موقع کم کاری غده تیروئید و بیماری فنیل کتونوری، ممکن است باعث عقب ماندگی ذهنی بشوند. اما اگر در اولین ماه بارداری تشخیص داده شوند قابل پیشگیری است
6. وسایل و اسباب بازی های که برای کودک خریده می شوند باید بی خطر باشند.

جمع بندی

در این نوشته سعی کردیم راهکارهای پیشگیری از عقب ماندگی ذهنی در کودکان و نوجوانان را شرح دهیم. همان طور که اشاره شد برای جلوگیری از این اختلال باید علل به وجود آورنده آن را شناخت. راهکارهای پیشگیری شامل دو مرحله قبل و بعد از تولد می شود. بهترین زمان برای این امر پیشگیری قبل از تولد می باشد. به این معنی که، پیشگیری از عقب ماندگی ذهنی در دوره جنینی می باشد.

شما خوانندگان محترم می توانید انتقادات و پیشنهادات خود ار در قسمت نظرات مطرح نمایید.

برخی منابع

Causes and Prevention of Mental Retardation