انواع ام اس خفیف چه هستند و چه تفاوتی دارند؟

بیماری ام‌اس (مولتیپل اسکلروزیس) نوعی بیماری است که در آن سیستم دفاعی بدن به اشتباه به پوشش محافظ اعصاب حمله می‌کند. این پوشش مثل عایق سیم‌های برق عمل می‌کند. وقتی این پوشش آسیب می‌بیند، پیام‌های عصبی درست منتقل نمی‌شوند. در این نوشته به زبان ساده در خصوص انواع ام اس خفیف توضیح دادیم.

انواع ام اس خفیف به زبان ساده

۱. ام اس عود-بهبود یابنده خفیف

به زبان ساده: مثل هوای بهاری که گاهی بارانی و گاهی آفتابی می‌شود.

مثال: خانم زهرا ۳۲ ساله، هر چند ماه یکبار دچار تاری دید یا بی‌حسی در دست‌ها می‌شود که پس از چند روز بهتر می‌شود. بین این دوره‌ها، زندگی عادی خود را دارد و می‌تواند به کار و فعالیت‌هایش ادامه دهد.

درمان: داروهایی مثل قرص‌های تزریقی هفتگی که به سیستم ایمنی کمک می‌کنند کمتر به اعصاب حمله کند. مثل آتش‌نشانی که جلوی گسترش آتش را می‌گیرد.

۲. ام اس پیشرونده اولیه خفیف

به زبان ساده: مثل شیبی بسیار ملایم که به آرامی بالا می‌رود.

مثال: آقای محمد ۴۵ ساله، متوجه شده که طی دو سال گذشته هنگام پیاده‌روی طولانی کمی پای چپش را می‌کشد، اما این مشکل خیلی آهسته پیشرفت کرده و هنوز می‌تواند بدون کمک راه برود و کارهای روزانه‌اش را انجام دهد.

درمان: داروی خاصی به نام اکریوزوماب (مثل روغنی که چرخ‌دنده‌ها را روان می‌کند) و ورزش‌های فیزیوتراپی برای کمک به حفظ قدرت عضلات.

۳. سندرم بالینی منفرد خفیف

به زبان ساده: مثل اخطاری کوچک که ممکن است نشانه‌ای از مشکل بزرگتر باشد، یا شاید هم نباشد.

مثال: سارا ۲۸ ساله، یک روز صبح از خواب بیدار شد و متوجه شد که نیمی از صورتش بی‌حس است. این حالت پس از یک هفته کاملاً برطرف شد و دیگر تکرار نشده است.

درمان: گاهی فقط نظارت پزشکی و آزمایش‌های دوره‌ای، مثل بازرسی فنی ماشین که هر چند ماه یکبار انجام می‌شود.

۴. ام اس خاموش

به زبان ساده: مثل ترک‌های کوچکی روی دیوار که هنوز باعث فروریختن دیوار نشده‌اند.

مثال: علی ۴۰ ساله، برای سردرد‌های میگرنی MRI انجام داد و پزشک متوجه نقاط کوچکی در مغز او شد که شبیه نشانه‌های ام‌اس است، اما علی هیچ علامت دیگری ندارد و زندگی‌اش کاملاً عادی است.

درمان: معمولاً فقط چکاپ‌های منظم مثل MRI سالانه برای اطمینان از اینکه تغییر جدیدی ایجاد نشده است.

تشخیص ام‌اس به زبان ساده

تشخیص انواع ام اس خفیف شبیه کارآگاهی است که از چند راه مختلف سرنخ جمع می‌کند:

1. معاینه پزشکی: مثل تست‌های ساده مثل راه رفتن روی خط مستقیم یا لمس نوک بینی با انگشت.
2. MRI مغز و نخاع: مثل عکس گرفتن از داخل بدن برای دیدن نقاط سفید که نشان‌دهنده آسیب است. این نقاط مثل لکه‌های روی یک پارچه سفید هستند.
3. آزمایش مایع مغزی-نخاعی: مثل گرفتن قطره‌ای آب از دریاچه برای بررسی آلودگی‌ها. پزشک با سوزن مخصوص مقدار کمی از مایع اطراف نخاع را برمی‌دارد و بررسی می‌کند.
4. تست پتانسیل برانگیخته: مثل اندازه‌گیری سرعت عبور برق از سیم. این تست نشان می‌دهد پیام‌های عصبی چقدر سریع حرکت می‌کنند.

یادمان باشد که حتی ام‌اس خفیف هم نیاز به توجه دارد. مثل یک گیاه که با مراقبت درست، می‌تواند سال‌ها شاداب بماند، با تشخیص زودهنگام و درمان مناسب، بسیاری از افراد مبتلا به ام‌اس خفیف می‌توانند زندگی تقریباً عادی داشته باشند.

مروری کوتاه بر تعریف MS

قبلا در نوشته ام اس چیست ؟ خواندیم که در MS گلبولهای سفید (سربازهای مدافع بدن دربرابر عوامل بیگانه ) اشتباها به میلین (پوشش محافظتی رشته های عصبی)، حمله می کنند. تخریب میلین ها باعث اختلال در پیام رسانی این رشته های عصبی می شوند.

رشته های عصبی وظیفه ارتباط بین اندامهای بدن با مغز را دارند. تخریب هر بخش از آنها منجر به مشکل در آن اندام می شود. اگر گلبولهای سفید به میلین اعصاب چشم حمله کنند فرد مشکلات در بینایی را تجربه می کند.

انواع ام اس خفیف را در این نوشته طبقه بندی کردیم.

نمی توان انواع ام اس را براساس اندامهای درگیر طبقه بندی کرد. چرا که این نوع طبقه بندی ام اس به پزشکان برای پیش بینی وضعیت آینده و درمان های لازم هیچ کمکی نمی کند. طبقه بندی ام اس براساس دوره های عود مشخص می شود. براین اساس انجمن ملی ام اس آمریکا 4 نوع MS را مشخص کرد. قبل از اینکه به معرفی هر کدام از این انواع بپردازیم بهتر است درباره دوره های عود (Relapse) توضیحاتی بنویسیم.

منظور از دوره های عود در ام اس چیست؟

ظهور مجدد نشانه‌های بیماری پس از فروکش را عود می‌گویند. اکثر افراد دارای بیماری ام اس دوره های عود را تجربه می کند. در این حالت سیستم ایمنی به میلین اعصاب حمله شدیدتری می کند و منجر به بروز التهاب در غلاف میلین می شود. در این حالت فرد ممکن شدت بیشتری از علائم بیماری ام اس را تجربه کند و یا علائم و مشکلات جدیدی را قبلا نداشته تجربه کند.

پس از عود بدن تلاش می کند تا برخی از میلین های آسیب دیده را ترمیم کند و معمولا پس از عود فرد دوره هایی از بهبودی را تجربه می کند. توجه داشته باشید که ممکن است پس از عود برخی از علائم هنوز باقی بمانند. به مرور بدن سختتر می تواند پس از یک دوره عود میلین ها را ترمیم کند.

انواع ام اس به بیانی دیگر

ام اس به انگلیسی (Multiple sclerosis)، براساس اینکه دوره های عود و بهبودی به چه صورت هستند به 4 دسته تقسیم می شود. هر کدام از این دسته ها دوره های درمانی متفاوتی خواهند داشت. انواع بیماری MS عبارتند از:

1. سندرم یک علامت مجزای بالینی ( CIS )
2. عود کننده و فروکش یابنده
3. پیشرونده اولیه
4. پیشرونده ثانویه

در ادامه خصوصیات هر کدام از انواع بیماری مولتیپل اسکلروزیس را بصورت جداگانه بیان می کنیم.

1-سندرم یک علامت مجزای بالینی (CIS)

سندرم یک علامت مجزای بالینی به انگلیسی ( Clinically isolated syndrome) را برخی اولین مرحله ام اس می دانند و برخی پیش مقدمه ای از آن. همچنین در خصوص طبقه بندی آن جزو انواع ام اس شک دارند. به همین منوال برخی از پزشکان در مرحله تجویز دارو و درمان را شروع می کنند و برخی منتظر می مانند تا حمله بعدی بوقوع بپیوندد و فرد تشخیص قطعی دریافت کند.

2-عود کننده و فروکش یابنده

ام اس نوع عود کننده و فردکش یابنده به انگلیسی (Relapsihg Remitting MS )، شامل یک دوره عود کننده و یک دوره بهبود است. در دوره عود (حمله شدیدتر به میلین ها) شدت علائم بیشتر می شود. در دوره بهبود به مرور بدن بخشی از میلین های آسیب دیده در مرحله عود را ترمیم می کند و علائم و مشکلات کمتر می شوند.

دوره های عود کننده و بهبود قابل پیش بینی نیستند. به مرور زمان وضعیت بیمار بدتر می شود و کار بدن در ترمیم میلین های عصبی سخت تر می شود. حدود 85 درصد کسانیکه MS در آنها تشخیص داده شده است با این نوع ام اس شروع کرده اند.

این نوع از MS اکثرا تا سن 23 سالگی تشخیص داده می شود و حدود 12 درمان اصلاح بیماری برای آنها وجود دارد. میزان شیوع این نوع از ام اس در زنان بیشتر از مردان است.
سیر پیشرفت این نوع از ام اس در گذر زمان همانند تصویر زیر است.

به علت به روز مشکلات حرکتی در بیماری ام اس، مراجعه به مراکز کاردرمانی میتواند این مشکلات را تا حدی بهبود ببخشد. با کلیک بر روی لینک زیر مراکز کاردرمانی در شهر خود را پیدا کنید:
مراکز کاردرمانی کشور

3-پیشرونده اولیه

ام اس پیشرونده اولیه به انگلیسی (Primary progressive)، دوره های عود کننده و بهبود ندارد. این فرم MS به آرامی و به طور مداوم از زمان شروع آن پیشرفت می کند. علائم در همان میزان شدت بدون کاهش می ماند و دوره های بهبودی وجود ندارد. علائم ومشکلات بیمار نه یکباره بلکه به مروراتفاق می افتند. این علائم بسیار به آهستگی پیش می رود.

تقریبا 15 درصد از افراد مبتلا به MS با PPMS ( ام اس پیشرونده اولیه ) تشخیص داده می شوند.

شیوع این نوع از ام اس در مردان و زنان یکسان است. سیر پیشرفت این نوع از ام اس در گذر زمان همانند تصویر زیر است.

4-پیشرونده ثانویه

فقط در صورتی فرد به ام اس پیشرونده ثانویه به انگلیسی (Secondary progressive MS)، دچار می شود که قبلا به ام اس نوع دوم ( عود کننده و فروکش کننده ) دچار شده باشد. معمولا انتهای نوع عود کننده فروکش کننده، ام اس پیشرونده ثانویه است. (حدود 20 سال طول می کشد)

این فرم MS به آرامی و به طور مداوم از زمان شروع آن پیشرفت می کند. علائم در همان میزان شدت بدون کاهش می ماند و دوره های بهبودی وجود ندارد. در این نوع از MS ، معمولا حمله به خود عصب وارد می شود الگوی پیشرفت این بیماری درگذر زمان به شکل زیر است :

جمع بندی :

در این نوشته ما سعی کردیم به زبان ساده درباره انواع بیماری ام اس بنویسم. قبلا نیز ما درباره تشخیص ام اس چگونه است ؟ نوشتیم. ما سعی کردیم سوالات شما به زبانی ساده پاسخ بدهیم با این حال اگر باز هم سوالی دارید و یا جزو متخصصین هستید و نقد و دیدگاهی بر این نوشته دارید لطفا در پایین در قسمت دیدگاهها ، نظرات خود را برای ما و مخاطبین مجله سلام درمانگر بنویسید. قول می دهیم پاسخ شما را در سریع ترین زمان ممکن بدهیم.

برخی منابع

Types of MS